Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας μέσω του πράσινου και του ψηφιακού μετασχηματισμού αποτελεί στρατηγικό στόχο της ΕΕ τα τελευταία χρόνια. Παρά την εγγενή ανθεκτικότητά της, η βιομηχανία της ΕΕ αντιμετωπίζει τις ακόλουθες προκλήσεις: υψηλό πληθωρισμό, ελλείψεις εργατικού δυναμικού, διαταραχές της αλυσίδας εφοδιασμού, αύξηση των επιτοκίων και εξάρσεις του κόστους της ενέργειας και των τιμών των εισροών. Αυτές συνδυάζονται με έναν ισχυρό, και όχι πάντα θεμιτό, ανταγωνισμό στην κατακερματισμένη παγκόσμια αγορά. Η ΕΕ έχει ήδη δρομολογήσει πρωτοβουλίες για τη στήριξη της βιομηχανίας της. Η ΕΕ χρειάζεται τώρα μια πιο διαρθρωτική απάντηση στις επενδυτικές ανάγκες των βιομηχανιών της. Αυτό θα στηρίξει την υιοθέτηση και την κλιμάκωση της ανάπτυξης και της κατασκευής στρατηγικών τεχνολογιών εντός της ΕΕ, στους τομείς της ψηφιακής και της υπερπροηγμένης τεχνολογίας, της καθαρής τεχνολογίας και της βιοτεχνολογίας. Θα βοηθήσει τις επιχειρήσεις να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες, να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους και να επιτύχουν τους στόχους της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, ενισχύοντας έτσι την ευρωπαϊκή κυριαρχία.
Σήμερα, η Επιτροπή προτείνει την πλατφόρμα «Στρατηγικές Τεχνολογίες για την Ευρώπη» («STEP»). Η πλατφόρμα STEP θα ενισχύσει και θα μοχλεύσει τα υφιστάμενα μέσα της ΕΕ για την ταχεία παροχή χρηματοδοτικής στήριξης προς όφελος των επιχειρηματικών επενδύσεων. Η πλατφόρμα STEP θα επιτρέψει επίσης τη διοχέτευση της υφιστάμενης χρηματοδότησης σε τεχνολογικούς τομείς που είναι ζωτικής σημασίας για την πρωτοκαθεδρία της Ευρώπης, συμβάλλοντας έτσι στη διαμόρφωση όρων ισότιμου ανταγωνισμού για επενδύσεις σε ολόκληρη την ενιαία αγορά.
Η πρόεδρος της Επιτροπής, κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε: «Το μέλλον των στρατηγικών βιομηχανιών θα πρέπει να είναι στην Ευρώπη. Σήμερα, με την πλατφόρμα STEP, διαμορφώσαμε τις συνθήκες για την κινητοποίηση της αναγκαίας χρηματοδότησης που είναι διαθέσιμη σε διάφορα προγράμματα της ΕΕ, για να τονώσουμε τις επενδύσεις σε κρίσιμες τεχνολογίες και να διασφαλίσουμε ότι οι επιχειρήσεις αναπτύσσονται και ευημερούν εντός της ΕΕ. Με την υφιστάμενη χρηματοδότηση και ένα επιπλέον ποσό ύψους 10 δισ. ευρώ που σκοπεύουμε να προσθέσουμε, ο στόχος μας είναι να φτάσουμε τα 160 δισ. ευρώ σε επενδύσεις τα επόμενα έτη. Αυτό θα αποτελέσει τον πρόδρομο ενός πλήρως ανεπτυγμένου Ταμείου Κυριαρχίας που θα δημιουργηθεί στο μέλλον».
Η πλατφόρμα STEP θα βασιστεί σε υφιστάμενα προγράμματα όπως το InvestEU, το Ταμείο Καινοτομίας, το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», το EU4Health, το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη», το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και τα ταμεία της πολιτικής συνοχής.
Για να ενισχυθεί η επενδυτική ικανότητα που προορίζεται ειδικά για την προώθηση των στόχων της πλατφόρμας STEP, η Επιτροπή προτείνει επίσης τη διάθεση επιπλέον 10 δισ. ευρώ σε στοχευμένα προγράμματα:
- 3 δισ. ευρώ για το InvestEU, με αποτέλεσμα 75 δισ. ευρώ επενδύσεων, δεδομένου του ποσοστού προβλέψεων 40 % και του μέσου πολλαπλασιαστή 10·
- 0,5 δισ. ευρώ για το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», τα οποία συμπληρώνονται από 2,13 δισ. ευρώ από ανακατανομή κονδυλίων και με τη χρήση αποδεσμευμένων ποσών, με αποτέλεσμα επενδύσεις ύψους 13 δισ. ευρώ με μέσο πολλαπλασιαστή 5·
- 5 δισ. ευρώ στο Ταμείο Καινοτομίας, με αποτέλεσμα επενδύσεις ύψους 20 δισ. EUR, δεδομένης της μέχρι σήμερα πείρας στο πλαίσιο του Ταμείου Καινοτομίας·
- 1.5 δισ. ευρώ για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει σε επενδύσεις ύψους έως και 2 δισ. ευρώ.
Συνολικά, οι ενισχύσεις των εν λόγω τεσσάρων προγραμμάτων και μέσων (InvestEU, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας, Ταμείο Καινοτομίας, Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας) αναμένεται να οδηγήσουν σε πρόσθετες επενδύσεις ύψους περίπου 110 δισ. EUR σε κρίσιμες τεχνολογίες που καλύπτονται από την πλατφόρμα STEP.
Με την παροχή οικονομικών κινήτρων στα ταμεία της πολιτικής συνοχής με τη μορφή υψηλότερης προχρηματοδότησης και συγχρηματοδότησης, τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να ιεραρχήσουν εκ νέου τα προγράμματά τους. Κάθε 5 % αναπρογραμματισμού προς τις προτεραιότητες STEP οδηγεί στη διάθεση πόρων ύψους 18,9 δισ. ευρώ, επιπλέον των 6 δισ. ευρώ που θα καταβληθούν από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης. Η αύξηση του ανώτατου ορίου στο πλαίσιο του ΜΑΑ για τη χρήση πόρων για τα προϊόντα του InvestEU μέσω των εθνικών τμημάτων του αντιπροσωπεύει πρόσθετη ευελιξία για τα κράτη μέλη ύψους 30 δισ. ευρώ, δυνητικά διαθέσιμη για τέτοιες επενδύσεις κυριαρχίας.
Το συνολικό εκτιμώμενο ποσό των νέων επενδύσεων μέσω της STEP θα μπορούσε να ανέλθει σε 160 δισ. ευρώ.
Στο πλαίσιο της STEP, θα δημιουργηθεί μια σφραγίδα κυριαρχίας και μια πύλη κυριαρχίας για την προώθηση συνεργειών μεταξύ των υφιστάμενων προγραμμάτων. Η σφραγίδα κυριαρχίας θα ανατεθεί σε έργα που συμβάλλουν στους στόχους της STEP, υπό την προϋπόθεση ότι το έργο έχει αξιολογηθεί και συμμορφώνεται με τις ελάχιστες απαιτήσεις ποιότητας μιας πρόσκλησης υποβολής προτάσεων στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», του προγράμματος «Ψηφιακή Ευρώπη», του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας, του προγράμματος EU4Health ή του Ταμείου Καινοτομίας. Επιπλέον, μια πύλη κυριαρχίας θα χρησιμεύσει ως υπηρεσία μίας στάσης για να βοηθά τους φορείς υλοποίησης έργων και τις εταιρείες που αναζητούν κεφάλαια να βρίσκουν τις σχετικές πληροφορίες σχετικά με τις ευκαιρίες χρηματοδότησης στο πλαίσιο των προγραμμάτων του προϋπολογισμού της ΕΕ για επενδύσεις STEP.
ΤΟΜΕΙΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ
Η πλατφόρμα STEP θα στηρίξει την ανάπτυξη ή την παραγωγή εντός της Ένωσης κρίσιμων τεχνολογιών στους ακόλουθους τομείς:
- βαθιές και ψηφιακές τεχνολογίες, όπως η μικροηλεκτρονική, η υπολογιστική υψηλών επιδόσεων, η κβαντική υπολογιστική, το υπολογιστικό νέφος, η υπολογιστική παρυφών, η τεχνητή νοημοσύνη, η κυβερνοασφάλεια, η ρομποτική, η τεχνολογία 5G και η προηγμένη συνδεσιμότητα, και οι εικονικές πραγματικότητες, συμπεριλαμβανομένων δράσεων που σχετίζονται με βαθιές και ψηφιακές τεχνολογίες για την ανάπτυξη αμυντικών και αεροδιαστημικών εφαρμογών·
- καθαρές τεχνολογίες, όπως η ανανεώσιμη ενέργεια· αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας· αντλίες θερμότητας· δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας· ανανεώσιμα καύσιμα μη βιολογικής προέλευσης· βιώσιμα εναλλακτικά καύσιμα· ηλεκτρολυτικές κυψέλες και κυψέλες καυσίμου· δέσμευση, χρήση και αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα· ενεργειακή απόδοση· υδρογόνο· έξυπνες ενεργειακές λύσεις· τεχνολογίες ζωτικής σημασίας για τη βιωσιμότητα, όπως ο καθαρισμός νερού και η αφαλάτωση· προηγμένα υλικά, όπως νανοϋλικά, σύνθετα υλικά και καθαρά δομικά υλικά του μέλλοντος· και τεχνολογίες για τη βιώσιμη εξόρυξη και επεξεργασία κρίσιμων πρώτων υλών·
- βιοτεχνολογίες, όπως τα βιομόρια και οι εφαρμογές τους, τα φαρμακευτικά προϊόντα, οι ιατρικές τεχνολογίες και η βιοτεχνολογία καλλιεργειών, καθώς και η βιοπαρασκευή.
Η πλατφόρμα STEP θα συμβάλει επίσης στη διασφάλιση και την ενίσχυση των αντίστοιχων αξιακών αλυσίδων, θα κατευθύνει τις επενδύσεις σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες και θα αντιμετωπίσει τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων στους εν λόγω τομείς.
ΕΠΟΜΕΝΑ ΒΗΜΑΤΑ
Μόλις εγκριθεί επίσημα η πλατφόρμα STEP από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, θα είναι δυνατή η ταχεία εφαρμογή της. Ενδέχεται να ισχύουν διαφορετικά χρονοδιαγράμματα, ανάλογα με τα προγράμματα του προϋπολογισμού της ΕΕ και τα ειδικά χαρακτηριστικά τους.
Ενώ η STEP βασίζεται στον αναπρογραμματισμό και την ενίσχυση των υφιστάμενων προγραμμάτων για τη στήριξη στρατηγικών επενδύσεων, αποτελεί επίσης σημαντικό πεδίο δοκιμής για περαιτέρω βήματα προς τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Κυριαρχίας.
Ιστορικό
Η ΕΕ έχει ήδη δρομολογήσει πρωτοβουλίες για τη στήριξη της βιομηχανίας της. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας αποτελεί τον χάρτη πορείας της ΕΕ για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και τη στήριξη της ταχείας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Η πράξη για τη βιομηχανία μηδενικών καθαρών εκπομπών αντιπροσωπεύει το ρυθμιστικό του σκέλος. Η πράξη επιδιώκει να εξασφαλίσει απλούστερη και ταχεία αδειοδότηση, με στόχο την προώθηση ευρωπαϊκών στρατηγικών έργων και την ανάπτυξη προτύπων για τη στήριξη της επέκτασης των τεχνολογιών σε ολόκληρη την ενιαία αγορά. Συμπληρώνεται από την πράξη για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, ώστε να εξασφαλιστεί επαρκής πρόσβαση στα υλικά, όπως οι σπάνιες γαίες, που είναι ζωτικής σημασίας για τις τεχνολογίες κατασκευής που είναι καίριας σημασίας για τη διττή μετάβαση. Ένα άλλο βασικό μέσο για τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας είναι η ευρωπαϊκή πράξη για τα μικροκυκλώματα, η οποία επιδιώκει να ενισχύσει την ανθεκτικότητα της Ευρώπης σε τεχνολογίες και εφαρμογές ημιαγωγών και να ενισχύσει το μερίδιο της ΕΕ στην παγκόσμια αγορά μικροκυκλωμάτων.
Επιπλέον, η Επιτροπή ενέκρινε ένα νέο προσωρινό πλαίσιο κρίσης και μετάβασης για τις κρατικές ενισχύσεις, το οποίο παρέχει στα κράτη μέλη μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή μέτρων στήριξης σε τομείς που είναι καίριας σημασίας για τη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα. Τα κράτη μέλη τροποποιούν επίσης επί του παρόντος τα εθνικά τους σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας ώστε να συμπεριλάβουν κεφάλαια για το REPowerEU, γεγονός που αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία για την παροχή άμεσης στήριξης στις επιχειρήσεις και την τόνωση της ανταγωνιστικότητάς τους, χωρίς τη δημιουργία περιττών στρατηγικών εξαρτήσεων.
Η ΕΕ παρέχει επίσης στήριξη στην έρευνα και την καινοτομία, ιδίως μέσω του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη». Και με το ευρωπαϊκό θεματολόγιο καινοτομίας, η ΕΕ επιδίωξε να θέσει την Ευρώπη στην πρώτη γραμμή του νέου κύματος καινοτομίας στην υπερπροηγμένη τεχνολογία και των νεοφυών επιχειρήσεων.
