Τέλος ο ΟΣΕ, έρχονται οι “Σιδηρόδρομοι Ελλάδας” και αναβάθμιση του δικτύου

Μια σειρά σημαντικών παρεμβάσεων και μεταρρυθμίσεων φέρνει το νομοσχέδιο που παρουσίασε για τον σιδηρόδρομο στο υπουργικό συμβούλιο ο αρμόδιος υπουργός Μεταφορών και Υποδομών Χρήστος Σταϊκούρας.

Το νομοσχέδιο στοχεύει στην δημιουργία  ενός ισχυρού διαχειριστή σιδηροδρομικής υποδομής με υψηλά επίπεδα ασφαλείας ώστε να αντιμετωπίσει τις μεγάλες παθογένειες του ελληνικού σιδηροδρόμου και σαν βασική του αλλαγή έχει την την συγχώνευση με απορρόφηση από τον ΟΣΕ της ΕΡΓΟΣΕ, και την ενσωμάτωση από την ίδια εταιρεία και της δραστηριότητας διαχείρισης του σιδηροδρομικού τροχαίου υλικού από την ΓΑΙΑΟΣΕ. Ο νέος φορέας θα έχει την συνολική ευθύνη για την μελέτη, την ανάπτυξη, την συντήρηση και την διαχείριση των σιδηροδρομικών υποδομών της χώρας. Πρόκειται για μία επιλογή που όπως τόνισε στο υπουργικό συμβούλιο ο κ. Σταϊκούρας κρίθηκε απαραίτητη ώστε να αντιμετωπιστούν τα κενά και η επικάλυψη αρμοδιοτήτων καθώς και η έλλειψη άμεσου και  αποτελεσματικού συντονισμού ειδικά στο κρίσιμο τομέα της ασφάλειας.

Σύμφωνα με το νομοσχέδιο που κατέθεσε ο υπουργός, οι στρατηγικοί στόχοι είναι:

1. Ανάπτυξη των σιδηροδρομικών μεταφορών σε συνθήκες μεγαλύτερης ασφάλειας, με εφαρμογή των σχετικών Ευρωπαϊκών προτύπων και κανόνων
2. Επίτευξη πλήρους διαλειτουργικότητας με το σιδηροδρομικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης
3. Εγγύηση υψηλής ποιότητας, ανταγωνιστικών υπηρεσιών προς επιβάτες και επιχειρήσεις
4. Επέκταση της κάλυψης και τεχνολογικός εκσυγχρονισμός του εθνικού σιδηροδρομικού δικτύου
5. Υποστήριξη της ανταγωνιστικότητας και της περιφερειακής ανάπτυξης
6. Προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, στήριξη της αειφόρου ανάπτυξης

Σιδηρόδρομοι Ελλάδας ΜΑΕ – τι περιλαμβάνουν

Ο νέος φορέας θα φέρει τη συνολική ευθύνη μελέτης, ανάπτυξης, συντήρησης και ασφαλούς διαχείρισης των σιδηροδρομικών υποδομών της χώρας. Η δημιουργία ενός ενιαίου φορέα κρίθηκε απαραίτητη ώστε να αντιμετωπισθούν τα κενά / επικαλύψεις αρμοδιοτήτων μεταξύ τους, καθώς και η έλλειψη άμεσου αποτελεσματικού συντονισμού, ειδικά στον κρίσιμο τομέα της ασφάλειας. Παράλληλα, επιτυγχάνονται οικονομίες κλίμακας και δίνεται η δυνατότητα ριζικού εκσυγχρονισμού και βελτίωσης του τρόπου λειτουργίας του νέου Διαχειριστή Υποδομής.

Ο Διαχειριστής Υποδομής μετονομάζεται σε «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε.». Διατηρεί τον δημόσιο χαρακτήρα του, ως Μονοπρόσωπη Ανώνυμη Εταιρεία, με μοναδικό μέτοχό της το Ελληνικό Δημόσιο και εποπτεύεται από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών.

Με τον νέο φορέα, το υπουργείο επιδιώκει:

• Πλήρη εφαρμογή του νέου θεσμικού πλαισίου για τις δημόσιες Ανώνυμες Εταιρείες.
• Λειτουργία, οργανωτική δομή και πληροφορική / τεχνολογική υποστήριξη της νέας εταιρείας με υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών αντίστοιχων ευρωπαϊκών φορέων.
• Σημαντική ενίσχυση της στελέχωσης, με εξειδικευμένο προσωπικό, καταρτισμένο στις σύγχρονες λειτουργίες ενός Διαχειριστή Σιδηροδρομικής Υποδομής, ώστε να καλυφθούν τα υφιστάμενα κενά.
• Εφαρμογή σύγχρονων πρακτικών διοίκησης και αξιολόγησης προσωπικού.
• Άσκηση του κρίσιμου ρόλου και της ευθύνης που έχει ο Διαχειριστής Υποδομής σε θέματα ασφαλείας, σε συνεχή συστημική συνεργασία με τις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις, το Υπουργείο και τη ΡΑΣ.
• Υλοποίηση ενός στρατηγικού προγράμματος νέων έργων που διασφαλίζει την ταχεία σιδηροδρομική ανάπτυξη, με προτεραιότητα στην εξυπηρέτηση των επιβατών και των εμπορευματικών δραστηριοτήτων.
• Εισαγωγή συστήματος διοίκησης βάσει στόχων και δεικτών απόδοσης (KPIs) που θα συμφωνηθούν με το Υπουργείο και θα συμπεριληφθούν σε σύμβαση που θα υπογραφεί μεταξύ τους.

Πως θα υλοποιηθεί η μετάβαση:

1. Άμεση πρόσληψη Συμβούλου Μεταρρύθμισης (Reform Consultant) που αναλαμβάνει τη ριζική αναδιοργάνωση και τον εκσυγχρονισμό του λειτουργικού μοντέλου της «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε.», ώστε να μεταμορφωθεί σε σύγχρονο φορέα ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Διαγωνισμός σε εξέλιξη, προβλεπόμενη έναρξη εργασιών στις αρχές του 2025.
2. Προετοιμασία διαγωνισμού για την πρόσληψη διεθνώς καταξιωμένου οικονομικού φορέα στο ρόλο του Technical Manager που θα υποστηρίξει, για μια 5ετία, κρίσιμες λειτουργίες της εταιρείας (ρύθμιση κυκλοφορίας, συντήρηση υποδομών, διαχείριση νέων έργων). Συμμετοχή έμπειρων στελεχών του Technical Manager σε κρίσιμες διοικητικές θέσεις, με ανάληψη ευθύνης.
3. Συνεχής εποικοδομητική συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Σιδηροδρόμων (ERA) και πλήρης υιοθέτηση των συστάσεών του, ιδιαίτερα σε ότι αφορά τον προγραμματισμό της εγκατάστασης συστημάτων ERTMS και την εμπέδωση υψηλού επιπέδου ασφαλείας.
4. Προτεραιότητα στην αναβάθμιση του εξοπλισμού του δικτύου με τα πλέον σύγχρονα συστήματα ασφαλείας ERTMS και στην εκπαίδευση όλου του εμπλεκόμενου προσωπικού στην ορθή χρήση τους.
5. Ανάληψη από την ΕΤΕπ (EIB) της εκπόνησης Στρατηγικού και Επιχειρησιακού Σχεδίου και Επενδυτικού Προγράμματος ανάπτυξης των σιδηροδρομικών μεταφορών στην Ελλάδα. Επέκταση κατά προτεραιότητα του ελληνικού σιδηροδρομικού δικτύου σε λιμάνια – κόμβους συνδυασμένων μεταφορών.

Βασικά σημεία Νομοσχεδίου

1. Διασφαλίζεται η άμεση έναρξη λειτουργίας της «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε.».
2. Υλοποιείται με ΚΥΑ, σε σύντομο χρονικό διάστημα, η μετάθεση της δραστηριότητας διαχείρισης του δημόσιου σιδηροδρομικού τροχαίου υλικού από τη ΓΑΙΑΟΣΕ στη νέα εταιρεία ενώ διασφαλίζεται και η διακριτή λογιστική παρακολούθηση της δραστηριότητας.
3. Προβλέπεται μεταβατική διοίκηση η οποία θα επιλεγεί από τη Γενική Συνέλευση της νέας εταιρείας, διασφαλίζοντας την επιχειρησιακή συνέχεια από το προηγούμενο σχήμα.
4. Προβλέπεται η εφαρμογή μεταβατικού οργανογράμματος που θα εγκριθεί από το μεταβατικό ΔΣ και θα στελεχώνεται από τα υφιστάμενα στελέχη των ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ. Η μεταβατική δομή θα αποτελέσει, εντός του 2025, το αντικείμενο ριζικού ανασχεδιασμού από έμπειρο σύμβουλο που επιλέγεται από τον – σε εξέλιξη – ανοικτό διεθνή διαγωνισμό.
5. Μεταφέρεται το σύνολο του υφιστάμενου προσωπικού των ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ, με πλήρη διατήρηση των μισθολογικών και μη μισθολογικών του απολαβών και τήρηση των υφιστάμενων συλλογικών συμβάσεων εργασίας, μέχρι τη λήξη τους.
6. Διατηρείται το δικαίωμα του Ν. 4974/2022 για πρόσληψη από τη νέα εταιρεία έμπειρου διεθνούς εξωτερικού συμβούλου διοίκησης (Technical Manager) και προετοιμάζεται ο σχετικός διεθνής διαγωνισμός.

Επιπρόσθετες Ενέργειες για την Αναβάθμιση του Σιδηροδρόμου

• Παραδόθηκε, Σεπτέμβριο του 2023, η Σύμβαση 717, για την ανάταξη της σηματοδότησης και της τηλεδιοίκησης στον άξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Προμαχώνας.
• Παραδόθηκε, Νοέμβριο του 2023, η Σύμβαση για την εγκατάσταση συστήματος αυτόματης προστασίας συρμών (ETCS – Level 1), επί της γραμμής.
• Υπεγράφη, Μάρτιο του 2024, η Σύμβαση για την επαναφορά σε λειτουργία του ETCS επί συρμών. Το τελευταίο τρίμηνο, έχει ολοκληρωθεί η ανάταξη σε 59 μονάδες.
• Βρίσκεται σε φάση δημοπράτησης, με ανοιχτό μειοδοτικό διαγωνισμό, από τον Ιούλιο 2024, η κατασκευή Νέας Σιδηροδρομικής Γραμμής στο Τμήμα Ν. Καρβάλη – Τοξότες. Έχει εξασφαλιστεί χρηματοδότηση, ύψους €212 εκατ., από τον «Μηχανισμό Συνδέοντας την Ευρώπη» (CEF II).
• Εξασφαλίστηκαν κοινοτικοί πόροι, ύψους €520 εκατ., για τη συγχρηματοδότηση σιδηροδρομικών έργων, που θα υλοποιηθούν στην επόμενη τετραετία, και προέρχονται από τον «Μηχανισμό Συνδέοντας την Ευρώπη» (CEF II).

  Πρόκειται για τα ακόλουθα έργα:

  1. Αναβάθμιση της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκη – Προμαχώνας, στο τμήμα Μουριές – Προμαχώνας.
  2. ⁠Αναβάθμιση της σιδηροδρομικής γραμμής Σιδηροδρομικό Κέντρο Αχαρνών (ΣΚΑ) – Οινόη.
  3. ⁠Αναβάθμιση της σιδηροδρομικής γραμμής Πύθιο – Ορμένιο.
  4. Νέο σύστημα σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης (ETCS L1) στο τμήμα ΣΚΑ – Κιάτο.
• Προχωρά η οριστική αποκατάσταση του σιδηροδρομικού δικτύου από τις εκτεταμένες ζημιές που προέκυψαν από την θεομηνία «Daniel», με προδιαγραφές σημαντικής επαύξησης της ανθεκτικότητας αυτού. Στις εργασίες αυτές συμπεριλαμβάνεται και η σηματοδότηση και τηλεδιοίκηση του κύριου άξονα. Το κόστος των εν λόγω εργασιών ανέρχεται στα €463 εκατ.
• Εξασφαλίστηκε η αναγκαία χρηματοδότηση για να γίνει, για πρώτη φορά, η αντικατάσταση 90 αυτόματων συστημάτων ισόπεδων διαβάσεων (ΑΣΙΔ) παλαιάς τεχνολογίας, συνολικού κόστους €25 εκατ.
• Ενισχύθηκε η ετήσια χρηματοδότηση του ΟΣΕ, από τα €45 εκατ. στα €75 εκατ., με σκοπό την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών και έργων συντήρησης.
• Διεκόπη η δικαστική διαδικασία που είχε ξεκινήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά της χώρας, σε συνέχεια παραβίασης του 2017, για την έλλειψη σύμβασης Ελληνικού Δημοσίου – Διαχειριστή Σιδηροδρομικής Υποδομής (ΟΣΕ). Ολοκλήρωση και υπογραφή αυτής τον Ιούλιο του 2023.

Σχέδιο Δράσης για Ενισχυμένη Σιδηροδρομική Ασφάλεια και Διαλειτουργικότητα

• Με το Άρθρο 40 του Ν. 5131/2024, αυξήθηκαν – στον μέγιστο βαθμό – οι εγγυήσεις ανεξαρτησίας του διαχειριστή υποδομής και αμεροληψίας των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου και των ανώτερων διευθυντικών στελεχών του διαχειριστή υποδομής, με σκοπό την αποφυγή ασυμβιβάστων ιδιοτήτων και σύγκρουσης συμφερόντων (σύμφωνα με το άρθρο 1 της Οδηγίας 2916/2370/Ε.Ε.)
• Ενίσχυση των ικανοτήτων των βασικών εμπλεκόμενων σιδηροδρομικών φορέων μέσω Προγράμματος Τεχνικής Υποστήριξης (ΤSI) από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Σιδηροδρόμων (ERA).
  • Το αντικείμενο του τρέχοντος προγράμματος TSI θα ολοκληρωθεί τον Ιούνιο του 2025, ενώ έχει διασφαλιστεί η επέκταση της Τεχνικής Υποστήριξης κατά ένα έτος.
• Σε εξέλιξη βρίσκεται η κατάρτιση Masterplan για το ERTMS από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, στο οποίο θα περιλαμβάνονται οι στρατηγικές προτεραιότητες για την ανάπτυξη των συστημάτων ασφάλειας.
  • Πιο συγκεκριμένα, στις 28 Νοεμβρίου 2024, θα υποβληθεί στον ERA η καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης των παρατρόχιων συστημάτων ERTMS, ενώ τον Δεκέμβρη θα πραγματοποιηθεί σχετικό workshop από τον ERA.
  • Το πλήρες Masterplan, με συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων σιδηροδρομικών φορέων και την καθοδήγηση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηροδρόμων (ERA) αναμένεται να ολοκληρωθεί, από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, εντός του 2ου τριμήνου του 2025.
• Παράλληλα, έχει καταρτιστεί Σχέδιο Δράσης από τον ΟΣE (σε συνεργασία με ΓΑΙΑΟΣΕ και Hellenic Train) για τον τρόπο χρήσης και εφαρμογής του συστήματος GSM-R, τόσο για το υφιστάμενο παρατρόχιο και εποχούμενο σύστημα, όσο και για νέα εγκατάστασή του.
• Αναφορικά με το υφιστάμενο σύστημα ο ΟΣΕ προγραμματίζει έναρξη λειτουργίας του GSM-R ως πρωτεύον σύστημα ραδιοεπικοινωνίας στο σιδηροδρομικό δίκτυο που είναι εγκατεστημένο, έως τις αρχές του 2025.
• Προχωρά ο Ψηφιακός Μετασχηματισμός του ΟΣΕ, με στόχο τη λειτουργία του ως σύγχρονου φορέα με ψηφιακές υποδομές, σύμφωνα με τη Βίβλο Ψηφιακού Μετασχηματισμού 2020-2025.
  • Σκοπός του έργου είναι ο εκσυγχρονισμός των υφιστάμενων υποδομών, η βελτίωση της εσωτερικής λειτουργίας και οργάνωσης του ΟΣΕ, η εξοικονόμηση λειτουργικού κόστους, και η προσφορά βελτιωμένων υπηρεσιών στους επιβάτες που μετακινούνται σιδηροδρομικά, μέσω της υιοθέτησης καινοτομιών, συστημάτων νέας τεχνολογίας και σύγχρονων πληροφοριακών συστημάτων.
  • Ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται σε €36,7 εκατ., εκ των οποίων τα €24,4 εκατ. θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
  • Η διάρκεια υλοποίησης του έργου έχει οριστεί στους 14 μήνες.
  • Η προκήρυξη του έργου δημοσιεύθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2024 στην Εφημερίδα Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και στις 8 Νοεμβρίου 2024 στο Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημόσιων Συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ), με καταληκτική ημερομηνία υποβολής προσφορών την 5η Δεκεμβρίου 2024.