Υψηλές θερμοκρασίες, ακραία καιρικά φαινόμενα και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γενικότερα αποτελούν σήμερα μερικούς από τους μεγαλύτερους κινδύνους για τα μνημεία ιστορικής σημασίας και πολιτιστικής κληρονομιάς ανά τον κόσμο. Η ψηφιακή τεχνολογία και εδώ έχει τις απαντήσεις, και η προσπάθεια για την προστασία των μνημείων και των αρχαιολογικών χώρων, έχει φυσικά διεθνή χαρακτήρα. Σε μια από τις πιο φιλόδοξες Ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για την προστασία ιστορικών και πολιτιστικών μνημείων από γεωκλιματικούς κινδύνους παίρνει μέρος και η Ελλάδα. Στο βραβευμένο έργο HYPERION που ενώνει 18 φορείς από 8 χώρες, συντονιστικό ρόλο έχει το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Συστημάτων Επικοινωνιών & Υπολογιστών (ΕΠΙΣΕΥ/ΕΜΠ) του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, και η μεσαιωνική πόλη της Ρόδου, είναι ένα από τα τέσσερα σημεία στα οποία τρέχουν οι πιλοτικές δοκιμές του έργου.
Η μεσαιωνική πόλη της Ρόδου ιδρύθηκε το 408 πχ και σήμερα αποτελεί μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO του οποίου η συντήρηση κρίνεται υψίστης σημασίας. Εκεί τοποθετήθηκαν πρόσφατα εξειδικευμένοι αισθητήρες με σκοπό τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τις πολλαπλές απειλές που αντιμετωπίζουν τα μνημεία, όπως κινδύνους από ενδεχόμενους σεισμούς, πλημμύρες, καταιγίδες, φωτιές, δυνατούς ανέμους, κατακρήμνιση μέρους τους, καύσωνες κ.λ.π. Πιο συγκεκριμένα, δοκιμές λαμβάνουν χώρα σε κάποια από τα αρχαιότερα μνημεία του νησιού, όπως ο Φάρος του φρουρίου του Αγίου Νικολάου, ο Πύργος του Naillac, οι τάφοι των Πτολεμαίων και των Κορινθίων αλλά και σε μια από τις αρχαιότερες και σημαντικότερες γέφυρες της Ελλάδας, την ελληνιστική γέφυρα της Ρόδου. Η γέφυρα αυτή – παρά την καθημερινή της χρήση- διασώζεται εδώ και 2.200 χρόνια. Σήμερα όμως, η ακεραιότητα της διατρέχει σημαντικό κίνδυνο λόγω της κλιματικής αλλαγής αλλά και των έντονων απρόσμενων καιρικών φαινομένων που απειλούν συχνά το νησί της Ρόδου.
Τόσο στην Ρόδο όσο και στις ευρωπαϊκές ιστορικές πόλεις της Γρανάδας, της Βενετίας και του Τόνσμπεργκ, το έργο αξιοποιεί καινοτόμες τεχνολογίες και ψηφιακά εργαλεια (κλιματολογικά μοντέλα, μοντέλα ακραίων φαινομένων και των επιπτώσεών τους, δομική ανάλυση, υπηρεσίες Copernicus, επίγειες και δορυφορικές απεικονίσεις, κλπ.) για να δημιουργήσει μια πρωτοποριακή πλατφόρμα μέσω της οποίας αρμόδιοι πολιτιστικοί φορείς και δημόσιες αρχές θα ενημερώνονται για τους κινδύνους που απειλούν τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους και θα μπορούν να λαμβάνουν ταχύτερες και αποτελεσματικότερες αποφάσεις, με στόχο τη βιώσιμη ανασυγκρότηση των ιστορικών περιοχών και την προστασία της υλικής πολιτισμικής κληρονομιάς τους.
Το έργο χαίρει διεθνούς αναγνώρισης και τον περασμένο Νοέμβρη, βραβεύτηκε για την ερευνητική συμβολή του στην προστασία του οικολογικού και αρχιτεκτονικού περιβάλλοντος με το «Laurate 1st Series», στο πλαίσιο του Περιβαλλοντικού Διαγωνισμού «EcoWorld-2021».
Όπως ανέφερε ο συντονιστής του HYPERION και Διευθυντής Έρευνας και Ανάπτυξης στο ΕΠΙΣΕΥ/ΕΜΠ, Δρ Άγγελος Αμδίτης, «Η διάκριση αυτή μας επιτρέπει να συνεχίσουμε με ακόμη μεγαλύτερη θέρμη την ερευνητική μας δράση και να υποστηρίξουμε ελληνικούς, ευρωπαϊκούς αλλά και διεθνείς φορείς με νέα καινοτόμα τεχνολογικά εργαλεία. Η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και τους γεωκλιματικούς κινδύνους είναι μια διαδικασία απολύτως απαραίτητη για τη διάσωση των ιστορικών και πολιτιστικών μας μνημείων και οι τεχνολογίες αιχμής είναι το κλειδί σε αυτή την πορεία».
Από την ελληνική πλευρά στο έργο συμμετέχουν επίσης το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, ο Δήμος Ρόδου, η Εφορία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου και το Διαπολιτισμικό Ευρώ-Μεσογειακό Κέντρο για την UNESCO. Περισσότερες πληροφορίες για τις ερευνητικές δραστηριότητες στο ΗΥΡΕRION μπορεί κανείς να βρει τόσο στον ιστότοπο (www.hyperion-project.eu.) αλλά και στο ενημερωτικό video που πρόσφατα δημιουργήθηκε με την υποστήριξη του ευρωπαϊκού προγράμματος παρατήρησης του περιβάλλοντος της γης Copernicus και του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Eurisy.
