Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (EKT) απέδωσε στην ελληνική γλώσσα την πλέον πρόσφατη έκδοση του εμβληματικού Eγχειριδίου του Όσλο, του διεθνούς οδηγού αναφοράς για τη μέτρηση της καινοτομίας. Η έκδοση με τίτλο: «Εγχειρίδιο του Όσλο 2018, Κατευθυντήριες γραμμές για τη συλλογή, την παρουσίαση και τη χρήση στατιστικών δεδομένων για την καινοτομία, 4η έκδοση», που δημοσιεύθηκε το 2018 από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) με τη συνεργασία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας Eurostat, είναι διαθέσιμη στη διεύθυνση https://metrics.ekt.gr/publications/552.
Η 4η έκδοση του εγχειριδίου παρέχει ένα σύγχρονο εννοιολογικό και μετρητικό πλαίσιο για την καινοτομία, που διασφαλίζει τη διεθνή συγκρισιμότητα των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και αποτελεσμάτων. Η έκδοση αναφέρεται στην καινοτομία για την επιχείρηση, για τις αγορές, για την οικονομία, για την κοινωνία συνολικά. Αναδεικνύει νέα πεδία καινοτομικών εφαρμογών και εκτιμάται ότι θα αξιοποιηθεί στον σχεδιασμό των αναπτυξιακών δράσεων της νέας περιόδου στην Ελλάδα, και ιδιαίτερα στον ψηφιακό μετασχηματισμό, και από τον δημόσιο τομέα ως νέο και σημαντικό φορέα καινοτομίας.
Το εγχειρίδιο αποτελεί οδηγό και πηγή έμπνευσης για αυτούς που σχεδιάζουν πολιτικές, τα ανώτερα και ανώτατα στελέχη της δημόσιας διοίκησης, ιδιαίτερα όσους συμμετέχουν στον σχεδιασμό και υλοποίηση σχετικών δημόσιων χρηματοδοτικών πρωτοβουλιών, τα διευθυντικά και διοικητικά στελέχη των επιχειρήσεων, την ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα, τις επαγγελματικές ενώσεις, τους συνδέσμους επιχειρήσεων και βιομηχανιών.
Όπως τονίζει στον πρόλογο της ελληνικής έκδοσης η Διευθύντρια του ΕΚΤ Δρ Εύη Σαχίνη «Σε έναν κόσμο με τεράστια διάχυση πληροφοριών χωρίς τεκμηρίωση, τέτοιες εκδόσεις που θέτουν τα θεμέλια για την κατανόηση επίκαιρων και ταυτόχρονα πολύπλευρων εννοιών, όπως η καινοτομία, αποτελούν παρακαταθήκη για το μέλλον. Το ΕΚΤ, οργανισμός που συνδυάζει στο DNA του την καινοτομία, την προσήλωση στην ορθή μέτρηση και την τεκμηρίωση των εννοιών, προσφέρει στην ελληνική γλώσσα το πλέον σύγχρονο, σε παγκόσμιο επίπεδο, εννοιολογικό και ορολογικό πλαίσιο για την καινοτομία. Στόχος μας να ενισχύσουμε τη στατιστική πληροφόρηση και παιδεία και να δώσουμε το έναυσμα για ουσιώδη διάλογο για τον σχεδιασμό πολιτικών που αφορούν την έρευνα, την εκπαίδευση και την επιχειρηματικότητα».
Η ιστορία του Εγχειριδίου του Όσλο ξεκινά 30 χρόνια πριν, με την έγκριση των γενικών κατευθύνσεων για τη μέτρηση της καινοτομίας, στις οποίες είχε καταλήξει η Ομάδα Εργασίας των Εθνικών Εμπειρογνωμόνων στους Δείκτες Επιστήμης και Τεχνολογίας (ομάδα NESTI) του ΟΟΣΑ. Πρόκειται για την αρχή μιας περιόδου μεγάλων ανακατατάξεων στην παγκόσμια οικονομία, στην οποία καταγράφονται υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης παγκοσμίως και, βέβαια, η εμφάνιση του Διαδικτύου. Η πρώτη έκδοση του εγχειριδίου το 1992, περιλάμβανε μόνο τον τομέα της μεταποίησης και ήταν επικεντρωμένη στην τεχνολογία. Σε αυτή βασίστηκε και η πρώτη ευρωπαϊκή έρευνα για τη μέτρηση της καινοτομίας το 1992, η λεγόμενη CIS (Community Innovation Survey).
Στην εμπλουτισμένη 4η έκδοση του εγχειριδίου του Όσλο που απέδωσε το ΕΚΤ, η καινοτομία προσεγγίζεται πλέον στο πλαίσιο μίας συστημικής θεώρησης. Τα οικοσυστήματα καινοτομίας αναπτύσσονται ως παγκόσμια και ταυτόχρονα ως τοπικά οικοσυστήματα, ως δίκτυα και ως εσωτερικές ικανότητες οργανισμών, ως ροές γνώσης και ως δεξιότητες, με υλική ή ψηφιακή μορφή, με πολλαπλές διασυνδέσεις και αλληλεξαρτήσεις. Η 4η έκδοση του Εγχειριδίου του Όσλο καθοδηγεί τους χρήστες για τη μέτρηση των εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων που επηρεάζουν την καινοτομία των επιχειρήσεων, και ανταποκρίνεται στην ανάγκη να μετρηθεί η επίδραση που έχουν οι δημόσιες πολιτικές στην καινοτομία. Προωθείται η συλλογή ενός μεγαλύτερου συνόλου δεδομένων, που να προέρχεται τόσο από μη-καινοτόμες όσο και από καινοτομικά δραστήριες επιχειρήσεις, για να βοηθήσει στη διερεύνηση των προωθητικών παραγόντων και των καταλυτών της καινοτομίας.
Ο στόχος είναι να γίνει κατανοητό το ετερογενές φάσμα των καινοτομιών και των επιπτώσεων που έχουν στην επιχείρηση, στην αγορά και στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Παρέχονται εκτενείς μεθοδολογικές κατευθυντήριες γραμμές για ολόκληρο τον κύκλο ζωής των δεδομένων καινοτομίας, από τον σχεδιασμό των στατιστικών ερευνών και τον έλεγχό τους μέχρι τη διάδοση και την επιμέλεια των δεδομένων. Οι χρήστες υποστηρίζονται με ένα νέο κεφάλαιο, στο οποίο εξηγείται η χρήση των στατιστικών δεδομένων για την κατασκευή δεικτών και την ανάλυση.
Η μέτρηση της καινοτομίας το επόμενο χρονικό διάστημα αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον. Το Εγχειρίδιο του Όσλο είναι βασικό μεθοδολογικό εγχειρίδιο στην επίσημη πανευρωπαϊκή έρευνα CIS για την καινοτομία των επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία αποτελεί ευρωπαϊκή στατιστική και στη χώρα μας διενεργείται από το ΕΚΤ. Οι νέες οδηγίες του εγχειριδίου εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά στην έρευνα CIS με αναφορά την περίοδο 2016-2018, τα αποτελέσματα της οποίας είναι διαθέσιμα στη διεύθυνση https://metrics.ekt.gr/publications/449.
Ο ρόλος του ΕΚΤ
Το ΕΚΤ, είναι η αρμόδια Εθνική Αρχή του Ελληνικού Στατιστικού Συστήματος για τις ευρωπαϊκές στατιστικές για την Έρευνα, Ανάπτυξη και Καινοτομία στην Ελλάδα και τις εθνικές στατιστικές σε τομείς της επιστήμης & τεχνολογίας και της ψηφιακής οικονομίας.
Με τον παραπάνω ρόλο, το ΕΚΤ εκπροσωπεί την Ελλάδα στις διεθνείς επιτροπές NESTI – Ομάδα Εργασίας των Εθνικών Εμπειρογνωμόνων για τους Δείκτες Επιστήμης και Τεχνολογίας, και CSTP – Επιτροπή για την Επιστημονική και Τεχνολογική Πολιτική του ΟΟΣΑ και είναι μέλος των Ομάδων Εργασίας της Eurostat για την Έρευνα, την Τεχνολογία και την Καινοτομία. Η αναθεώρηση του Εγχειριδίου του Όσλο ήταν μια εκτενής και αναλυτική διαδικασία που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των εργασιών αυτών των επιτροπών, με την καθοδήγηση της συντονιστικής ομάδας και τη συμμετοχή του ΕΚΤ και των λοιπών μελών στατιστικών αρχών και διεθνών εμπειρογνωμόνων.
Έχοντας καθιερωθεί ως έμπιστος εταίρος και συνομιλητής στον ΟΟΣΑ, το ΕΚΤ λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος, μεταφέροντας και εφαρμόζοντας με τις δράσεις του τη γνώση αυτή στη χώρα μας. Με αυτόν ακριβώς τον στόχο και με τη συνεργασία του ΟΟΣΑ, το ΕΚΤ ανέλαβε να πραγματοποιήσει την έκδοση του Εγχειριδίου του Όσλο στην ελληνική γλώσσα.
To EKT, ως Εθνική Αρχή του Ελληνικού Στατιστικού Συστήματος διενεργεί στην Ελλάδα, την έρευνα CIS για την Καινοτομία στις επιχειρήσεις, που είναι η επίσημη ευρωπαϊκή στατιστική έρευνα για την καινοτομία στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η έρευνα διεξάγεται κάθε δύο χρόνια σε όλες τις χώρες-μέλη της ΕΕ μέσω ενιαίου πρότυπου ερωτηματολογίου, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, τις μεθοδολογικές οδηγίες του Εγχειριδίου του Όσλο και τις κατευθύνσεις της Eurostat, εξασφαλίζοντας υψηλή ποιότητα και συγκρισιμότητα στους δείκτες των χωρών-μελών της ΕΕ.
Με τη νέα έκδοση του Εγχειριδίου του Oslo επήλθαν σημαντικές μεταβολές στους ορισμούς των τύπων καινοτομίας. Διακρίνονται πλέον δύο τύποι καινοτομίας: καινοτομίες που αλλάζουν τα προϊόντα της επιχείρησης (καινοτομίες προϊόντων) και καινοτομίες που αλλάζουν τις επιχειρησιακές διαδικασίες της επιχείρησης (καινοτομίες επιχειρησιακών διαδικασιών). Στα προϊόντα περιλαμβάνονται τα αγαθά και οι υπηρεσίες της επιχείρησης, ή συνδυασμός αυτών. Στις επιχειρησιακές διαδικασίες περιλαμβάνονται όλες οι βασικές δραστηριότητες της επιχείρησης που αφορούν στην παραγωγή προϊόντων και όλες οι άλλες υποστηρικτικές δραστηριότητες. Ο νέος τύπος “καινοτομία επιχειρησιακών διαδικασιών” αντικατέστησε εν μέρει, χωρίς να υπάρχει απόλυτη συγκρισιμότητα, την καινοτομία διαδικασίας, την οργανωσιακή καινοτομία και την καινοτομία μάρκετινγκ, που ίσχυαν τα προηγούμενα χρόνια.
