συνέντευξη στη Σοφία Μυττά
To Εθνικό Διαστημικό Πρόγραμμα Μικροδορυφόρων και οι προοπτικές που ανοίγει αυτό τόσο για την επιστημονική κοινότητα όσο και την ανάπτυξη της οικονομίας βρίσκονται στο επίκεντρο της αποκλειστικής συνέντευξης που παραχώρησε στο ICT weekly Ο Dr. Sanchez-P Jorge-A. Διευθυντής της ESA BIC Greece και Πρόεδρος του si-Cluster. Όπως αναφέρει ο Dr. Sanchez το Διαστημικό Πρόγραμμα θα αποτελέσει ορόσημο στην εκτέλεση του για τη χώρα και το διαστημικό οικοσύστημα και μπορεί να οδηγήσει τον συνολικό κύκλο εργασιών του πάνω από το μισό δις το 2030. H συνέντευξη δημοσιεύθηκε πρώτη φορά στο ICT Weekly
ICT Weekly: Μ΄ ένα διαστημικό Πρόγραμμα 200 εκατ. ευρώ για Μικροδορυφόρους, η χώρα στοχεύει να δημιουργήσει ένα δίκτυο μικροδορυφόρων, αξιοποιώντας κάθε τεχνολογία και εφαρμογή. Ο στόχος αυτός, τι σηματοδοτεί για τη διαστημική οικονομία στην Ελλάδα;
Dr. Sanchez-P Jorge-A: Ο παγκόσμιος κλάδος του διαστήματος για το 2022 έχει ανέλθει στα 464 δισ. ευρώ. Περιλαμβάνει όλη την οικονομική δραστηριότητα που αναπτύσσεται γύρω από το διάστημα, δηλαδή, τα συστήματα που εκτοξεύουμε στο διάστημα και τις εφαρμογές και υπηρεσίες που προσφέρονται στη γη.
Το 2031 αναμένεται το ποσό αυτό να φτάσει τα 700 δις ευρώ με μέση αύξηση 6% το χρόνο καθιστώντας το διάστημα έναν από τους πιο γρήγορα αναπτυσσόμενους κλάδους. Την τάση αυτή παρατηρούμε και τα τελευταία 10 χρόνια παγκοσμίως.
Σε ότι αφορά στην Ελλάδα, από τη δική μας έρευνα, διαπιστώσαμε ότι το 2020 ο κύκλος εργασιών όλων των οργανισμών που ασχολούνται με το διάστημα είχε ανέλθει στα 241 εκατ. ευρώ από τα 147 εκατ. το 2014. Και για την Ελλάδα μια πολύ σημαντική αύξηση της τάξεως του 65% σε μια περίοδο με ιδιαίτερες παγκόσμιες συγκυρίες.
Το Εθνικό Διαστημικό Πρόγραμμα Μικροδορυφόρων θα αποτελέσει ορόσημο στην εκτέλεση του για τη χώρα και το διαστημικό οικοσύστημα και μπορεί να οδηγήσει τον συνολικό κύκλο εργασιών του πάνω από το μισό δις το 2030.
ICT: Πως γίνεται ο καταμερισμός αυτών των 464 δισεκατομμυρίων και το ενδιαφέρον για την Ελλάδα`;
Dr. Sanchez: Περίπου τα 100 δισ. ευρώ αφορούν την οικονομική δραστηριότητα για να σταλούν δορυφόροι και διαστημοσυσκευές στο διάστημα (upstream). Τα υπόλοιπα 364 δις. ευρώ είναι η δραστηριότητα στη γη (downstream). Περιλαμβάνει από τους ημιαγωγούς που κατασκευάζονται για την επεξεργασία των σημάτων που λαμβάνουμε από το διάστημα, τις δορυφορικές τηλεπικοινωνίες, τις εφαρμογές γεωπαρατήρησης, κ.ά. Οπότε το μεγαλύτερο μέρος αφορά τη δραστηριότητα και τις υπηρεσίες στη γη.
Στους τομείς ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για την Ελλάδα για τα επόμενα χρόνια είναι όλες οι τεχνολογίες μικροδορυφόρων, οι υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών 5G και οπτικών, υπηρεσίες χαρτογράφησης, υπηρεσίες για τη ναυτιλία, τη γεωργία και την άμυνα και ασφάλεια.
Για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή, ένα μεγάλο στοίχημα είναι πώς θα εξυπηρετηθούν οι τηλεπικοινωνίες 5G από τις δορυφορικές υποδομές για να παρασχεθούν 5G υπηρεσίες σε οποιοδήποτε σημείο της γης. Οι δορυφόροι βρίσκονται πάντα εκεί σε τροχιά και μέσω αυτών μπορούμε να εξυπηρετηθούμε για ένα μεγάλο εύρος αναγκών. Ο πυλώνας αυτός της διασύνδεσης του 5G με το διάστημα είναι και στους στρατηγικούς τομείς που επενδύει η Ελλάδα.
Εκτός από όλα όσα αναφέρθηκαν, για την Ελλάδα ιδιαίτερης σημασίας είναι εφαρμογές για
- τη διαχείριση φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών, όπου ο χρόνος απόκρισης, σε όλες τις φάσεις του επιχειρησιακού σχεδιασμού, είναι ένας από τους κρισιμότερους παράγοντες
- τον έλεγχο των συνόρων και την παρακολούθηση της παράνομης μετανάστευσης με κοινή γεωχωρική επιχειρησιακή εικόνα.
- την ασφάλεια της θαλάσσιας κυκλοφορίας που σήμερα βασίζεται σε ραδιοζεύξεις και περιορίζεται στις παράκτιες περιοχές όπου ακόμη και εκεί μπορεί να παρουσιάζει κενά σήματος.
- την προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας. Ως υποδομές ζωτικής σημασίας νοούνται τα περιουσιακά στοιχεία, συστήματα ή μέρη αυτών τα οποία είναι απαραίτητα για τη διατήρηση των ζωτικών λειτουργιών μιας κοινωνίας.
- την ελεγχόμενη γεωργία (γεωργία ακριβείας) & δασοκομία.
- την κλιματική αλλαγή και βιώσιμη ανάπτυξη με απώτερο στόχο τη στήριξη των πολιτικών προσαρμογής και μετριασμού.
- την παρακολούθηση του παράκτιου και υδάτινου περιβάλλοντος.
- την πολιτιστική κληρονομία και συγκεκριμένα την παρακολούθηση και εκτίμηση τρωτότητας μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, κ.λπ.
ICT: Η ελληνική διαστημική βιομηχανία, επηρεάστηκε από την πανδημία και την οικονομική κρίση; Η ενεργειακή κρίση θα επιβαρύνει τον κλάδο ή μήπως αποτελέσει ευκαιρία για νέες καινοτόμες ιδέες και πρότζεκτ;
Dr. Sanchez: Ο τομέας του διαστήματος επηρεάστηκε από λίγο έως καθόλου από την πανδημία του κορονοϊού και από τις οικονομικές κρίσεις στη χώρα και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Εκτός από ένα μικρό «σκαλοπάτι» που είδαμε το 2012 στην Ελλάδα, η πορεία ήταν πάντα ανοδική.
Τα διαστημικά προγράμματα είναι γενικά μακρόπνοα και πολυετή προγράμματα, θέλουν πολύ μεγάλο σχεδιασμό και επηρεάζονται έτσι λιγότερο. Αντίθετα, βλέπουμε ότι οι κρίσεις έχουν οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερες επενδύσεις, διότι οι εφαρμογές του διαστήματος μας επιτρέπουν να τις προβλέπουμε ή να τις διαχειριστούμε καλύτερα.
Έτσι, είδαμε το Νοέμβριο του 2022, στο Συμβούλιο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) μια σημαντική αύξηση του προϋπολογισμού κατά 17% σε σχέση με την προηγούμενη τριετία με σκοπό την ενδυνάμωση της αυτονομίας, της ηγεσίας και της βιωσιμότητας της Ευρώπης στο διάστημα. Ο Προϋπολογισμός της επόμενης τριετίας θα είναι 16,9 δις ευρώ, με σημαντική αύξηση σε σχέση με το 2019, πάνω από 1,5 δισ. ευρώ.
Συνολικές συνδρομές για προγράμματα ESA 2022-2025 (πηγή: ESA)
Σε παγκόσμιο επίπεδο βλέπουμε, επίσης, ότι οι κρίσεις οδηγούν σε σημαντικά άλματα στην τεχνολογία, όπως π.χ. με τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, όπου λόγω της ενεργειακής κρίσης έγινε μεγαλύτερη ερευνητική προσπάθεια και δόθηκαν κίνητρα ώστε να πάμε σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας. Στην Ελλάδα, μέσα σε ένα έτος αγοράστηκαν 17 χιλιάδες ηλεκτρικά αυτοκίνητα, κάτι που ίσως δε θα γινόταν ποτέ υπό άλλες συνθήκες, θα πηγαίναμε δηλαδή πολύ πιο αργά.
ICT: Η ελληνική συμμετοχή στα προγράμματα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) σε τι ποσοστό ανέρχεται τα τελευταία χρόνια;
Dr. Sanchez: Στο Συμβούλιο του Νοεμβρίου η Ελληνική συνδρομή ανήλθε στα 87 εκατ. ευρώ. Είναι αναλογικά μικρή και κοντά στο 0,5% του συνολικού προϋπολογισμού. Η Ελλάδα δεν ακολούθησε την αύξηση του 17% που ζητήθηκε από την ESA και έπεσε από το 0,6% της προηγούμενης τριετίας. Σε απόλυτα νούμερα είμαστε, επίσης, πίσω από τις περισσότερες χώρες αντίστοιχου μεγέθους. Οι μεγαλύτερες συνδρομές στον προϋπολογισμό είναι από τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, και το Ηνωμένο Βασίλειο. Άξια παρατήρησης είναι η συνδρομή του Βελγίου, της Ισπανίας, της Ολλανδίας και της Ελβετίας.
Συνδρομές σε προγράμματα ESA ανά χώρα το 2022 σε σύγκριση με το 2019 (πηγή: ESA)
Είναι δεδομένο ότι η συμμετοχή της Ελλάδας στην ESA πρέπει να ενδυναμωθεί περισσότερο και να αποτελέσει στρατηγική επένδυση για το μέλλον της χώρας. Η ESA λειτουργεί με ένα σύστημα γεωεπιστροφής, οπότε όσα χρήματα βάλει η χώρα στον Οργανισμό, αντίστοιχο ποσό θα της επιστρέψει σε προγράμματα, τα οποία αναλαμβάνουν φορείς που είναι εγκατεστημένοι εδώ. Η γεωεπιστροφή αυτή ελέγχεται στην τριετία και στην πενταετία και αν δεν επιτυγχάνεται, η ESA υλοποιεί ειδικά υποστηρικτικά προγράμματα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, η Ελλάδα πέτυχε τα τελευταία χρόνια να φέρνει όλα τα χρήματα πίσω και χωρίς να υπάρχει ειδικό υποστηρικτικό πρόγραμμα. Μάλιστα, κάποιες χρονιές, η γεωεπιστροφή έχει περάσει πάνω από το 100%, δηλαδή είχαμε έργα με περισσότερο προϋπολογισμό από αυτό που μας αναλογούσε. Αυτό αναδεικνύει και τη δυναμική που έχει δημιουργηθεί στο ελληνικό οικοσύστημα και την ανάγκη επανατοποθέτησης της χώρας στα προγράμματα της ESA.
Ιστορικά, να αναφέρω ότι το si-Cluster ξεκίνησε την πορεία του με 11 μόλις μέλη το 2009. Σήμερα, το si-Cluster αριθμεί πάνω από 78 μέλη. Οι ελληνικές επιχειρήσεις και startups σε συνεργασία με τους ακαδημαϊκούς φορείς και ερευνητικά κέντρα έχουν καταφέρει να τοποθετηθεί η Ελλάδα στον παγκόσμιο χάρτη των χωρών που παράγουν διαστημικές τεχνολογίες και εφαρμογές. Πολλές ελληνικές επιχειρήσεις έχουν αναγνωριστεί διεθνώς για τις καινοτόμες τεχνολογίες και λύσεις που αναπτύσσουν και διαθέτουν. Απευθύνονται στις διεθνείς αγορές και ήδη έχουν σημειώσει σημαντικές επιτυχίες, «ανοίγοντας» έναν ακόμη κλάδο δραστηριοποίησης για την Ελλάδα, η δυναμική του οποίου δημιουργεί σημαντικές προοπτικές για την αξιοποίηση και προσέλκυση προσωπικού υψηλής εξειδίκευσης στη χώρα.
ICT: Υπάρχουν συνεργασίες/συνέργειες που να ενισχύουν ουσιαστικά και εντατικά την ελληνική διαστημική προσπάθεια; Πως καταγράφηκε η ανάγκη για το Πρόγραμμα των Μικροδορυφόρων;
Dr. Sanchez: Όπως συμβαίνει συχνά στους Έλληνες όταν ενώνονται, πετυχαίνουν.
Στον τομέα του διαστήματος έχουμε για πρώτη φορά μία Βιομηχανική Ένωση Εταιρειών Διαστήματος (ΕΒΙΔΙΤΕ). Έχουμε ένα Συνεργατικό Σχηματισμό Διαστημικών Τεχνολογιών και Εφαρμογών (si-Cluster) που φέρνει μαζί επιχειρήσεις, πανεπιστημιακά εργαστήρια, ινστιτούτα ερευνητικών κέντρων και άλλους φορείς, κάτω από μια κοινή «ομπρέλα». Έχουμε, επίσης, ένα μόνο υπουργείο υπεύθυνο για το διάστημα, το Ψηφιακής Διακυβέρνησης, με συνυπευθυνότητα στα θέματα Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας με το υπουργείο Εθνικής Αμύνης και το νεοϊδρυθέν Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος που έχει σχεδιαστεί να αποτελέσει την «Ελληνική Διαστημική Υπηρεσία». Όλοι οι παραπάνω έχουν μια καλή κοινή κατανόηση και συντονισμό και οδηγούν σε καλή λειτουργία της τετραπλής έλικας που ενισχύει ουσιαστικά την ελληνική διαστημική προσπάθεια.
Σε ότι αφορά το Εθνικό Πρόγραμμα των Μικροδορυφόρων, από το 2013 εκπονούμε και ενημερώνουμε επιχειρησιακό σχέδιο με τη συμμετοχή όλων των φορέων του si-Cluster, βασισμένο στην ανάλυση των ικανοτήτων μας, τις παγκόσμιες εξελίξεις και στα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα. Το σχέδιο αυτό, το και επικοινωνούμε τόσο με την Ελληνική Διοίκηση όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στο σχέδιο αυτό, λοιπόν, καταγράφτηκε το 2016, η ανάγκη να υπάρχει ένα μεγάλο ελληνικό πρόγραμμα (upstream και downstream) στο οποίο θα μπορούσαν να συνεργαστούν πολλοί φορείς μαζί (εταιρείες, πανεπιστήμια κ.ά.) για να δημιουργηθούν ισχυρές αλυσίδες αξίας και εθνικοί «πρωταθλητές». Εκεί λοιπόν έχουμε αναφορά για πρώτη φορά, σε ένα πρόγραμμα μικροδορυφόρων καθώς και ένα πρόγραμμα για τη δημιουργία μιας εθνικής επίγειας υποδομής επεξεργασίας δεδομένων (διαστημικών και άλλων) για την εξυπηρέτηση των δραστηριοτήτων στη θάλασσα. Το δεύτερο δεν έχει ακόμη προχωρήσει.
ICT: Τι θα μπορούσε να είναι αυτή νέα επίγεια εθνική υποδομή;
Dr. Sanchez: Στην Ελλάδα δεν έχουμε ακόμη κάποια σημαντική υποδομή της ESA ή άλλη διαστημική υποδομή εκτός από το ESA BIC Greece. Θα ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για τη χώρα να δημιουργήσουμε μια τέτοια εθνική διαστημική υποδομή που θα συμβάλει στην περεταίρω ανάπτυξη του τομέα και στην εξειδίκευση του σε παγκόσμιο επίπεδο. Μια τέτοια υποδομή θα μπορούσε για παράδειγμα να συλλέγει δεδομένα από το διάστημα και μαζί με επίγεια δεδομένα, να μπορεί να «σερβίρει» υπηρεσίες για το Ναυτιλιακό χώρο και τη «Γαλάζια Οικονομία» που αποτελεί κεντρικό πυλώνας της εθνικής οικονομίας.
