Ο τουρισμός έχει ανακάμψει έντονα μετά τις απότομες μειώσεις που προκάλεσε η πανδημία της covid-19, η οποία οδήγησε σε κατακόρυφη πτώση των τουριστικών ροών το 2020-21, μετά από έξι δεκαετίες σταθερής ανάπτυξης, σύμφωνα με τη νέα έκθεση του ΟΟΣΑ για τις τουριστικές τάσεις και τις πολιτικές για τον τουρισμό.
Η άμεση συμβολή του τουρισμού στο ΑΕΠ είχε ανακάμψει στο 3,9% το 2022 στις χώρες του ΟΟΣΑ σύμφωνα με διαθέσιμα στοιχεία, μισή ποσοστιαία μονάδα κάτω από τα επίπεδα του 2019, και τα στοιχεία δείχνουν ότι η ανάκαμψη συνεχίζεται έκτοτε. Η επιστροφή της διεθνούς τουριστικής ζήτησης μετά την άρση των ταξιδιωτικών περιορισμών υπήρξε σημαντικός μοχλός αυτής της ανάκαμψης, με το μερίδιο του τουρισμού στις εξαγωγές υπηρεσιών να αυξάνεται σε 14,8% το 2022 στις χώρες του ΟΟΣΑ. Παρόλο που αυτό ήταν ακόμη 5,6 ποσοστιαίες μονάδες κάτω από τα προ της πανδημίας μερίδια, οι διεθνείς τουριστικές αφίξεις συνέχισαν να ενισχύονται και ήδη ξεπέρασαν τα προ της πανδημίας επίπεδα σε ορισμένες χώρες του ΟΟΣΑ το 2023.
Προβλέπεται πλήρης παγκόσμια ανάκαμψη έως το τέλος του 2024, με ώθηση από το θετικό ταξιδιωτικό και επιχειρηματικό κλίμα και την ανάκαμψη των ταξιδιών στην Ασία και τον Ειρηνικό, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, με την ανάπτυξη να αναμένεται να επιστρέψει στις προ της πανδημίας τάσεις, καθώς οι ανισορροπίες ζήτησης και προσφοράς συνεχίζουν να αίρονται.
Ωστόσο, η ανάκαμψη είναι άνιση και οι προκλήσεις παραμένουν. Ενώ η τουριστική ζήτηση έχει αποδειχθεί ανθεκτική, οι επιχειρήσεις αγωνίζονται να προσελκύσουν και να διατηρήσουν εργαζόμενους και παρόλο που ο πληθωρισμός υποχωρεί, οι πιέσεις στις τιμές εξακολουθούν να επηρεάζουν το κόστος των μεταφορών, της διαμονής και της φιλοξενίας. Οι γεωπολιτικές εντάσεις παραμένουν υψηλές και η αυξανόμενη συχνότητα πυρκαγιών, πλημμυρών, καύσωνες και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα επηρεάζουν τον τομέα. Όσον αφορά το μακροπρόθεσμο μέλλον, ο τουρισμός αναμένεται να συνεχίσει να αναπτύσσεται. Αυτό δημιουργεί σημαντικές ευκαιρίες, αλλά φέρνει επίσης νέες προκλήσεις, ενισχύοντας τη σημασία των πολιτικών για τη στήριξη ενός ανθεκτικού, βιώσιμου και χωρίς αποκλεισμούς μέλλοντος.
Κορυφαίες προτεραιότητες πολιτικής για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης μέσω του τουρισμού
Οι κυβερνήσεις έλαβαν έκτακτα μέτρα για τη στήριξη του τουρισμού, καθώς οι πρόσφατες κρίσεις ευαισθητοποίησαν την κοινή γνώμη για τη σημασία του τομέα ως οικονομικής και κοινωνικής δύναμης. Η έντονη ανάκαμψη αποτελεί νέα αφύπνιση για τις κυβερνήσεις και τον τομέα στο σύνολό του, καθώς οι προορισμοί αγωνίζονται να διαχειριστούν τη ζήτηση και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και τις τοπικές κοινότητες. Αυτό ασκεί πίεση στον τουρισμό και έχει αναδείξει την ανάγκη να εξισορροπηθούν οι επιπτώσεις, να κατανοηθούν οι αντισταθμίσεις και να γίνει βιώσιμη διαχείριση του τουρισμού, ώστε τα οφέλη να υπερβαίνουν το κόστος. Ταυτόχρονα, ο τουρισμός προσφέρει ανεκμετάλλευτες δυνατότητες για πολλούς ανθρώπους, επιχειρήσεις και τόπους.
Οι κυβερνήσεις, σε όλα τα επίπεδα, πρέπει να διαδραματίσουν ρόλο στη διαμόρφωση της τουριστικής ανάπτυξης, ώστε να ανταποκριθούν στις προκλήσεις αυτές, να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες και να προσφέρουν καλύτερα αποτελέσματα. Πολλές χώρες έχουν επικαιροποιήσει ή αναπτύξει στρατηγικές για τον τουρισμό ώστε να αντικατοπτρίζουν το μεταπανδημικό πλαίσιο και τις προτεραιότητες. Οι στρατηγικές αυτές επιδιώκουν να αξιοποιήσουν την πρόσφατη δυναμική για τη μετάβαση σε πιο βιώσιμα μοντέλα τουρισμού, να προσαρμοστούν σε ένα ολοένα και πιο δυναμικό περιβάλλον και να εμπλέξουν τα ενδιαφερόμενα μέρη γύρω από ένα κοινό όραμα για το μέλλον του τομέα.
Η διαφοροποίηση της τουριστικής προσφοράς και η προσέλκυση νέων αγορών προέλευσης και τμημάτων σε αναδυόμενους προορισμούς και εκτός των περιόδων αιχμής στηρίζει πολλές στρατηγικές για τον τουρισμό, για την καλύτερη κατανομή των οφελών και των τουριστικών ροών. Απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των τουριστικών δραστηριοτήτων, με ταυτόχρονη προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Οι τουριστικοί προορισμοί και οι επιχειρήσεις χρειάζονται υποστήριξη για να συμβαδίσουν με τις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις, ενώ απαιτούνται επίσης πόροι για την ανάπτυξη των μεταφορικών και άλλων υποδομών που απαιτούνται για την καλύτερη διαχείριση της τουριστικής ανάπτυξης. Η ενίσχυση της ικανότητας του τομέα να προσελκύει, να διατηρεί και να αναπτύσσει ένα ισχυρό και βιώσιμο εργατικό δυναμικό αποτελεί έναν ακόμη τομέα συνεχούς εστίασης.
Ωστόσο, η εφαρμογή παραμένει ένα ζήτημα και υπάρχει κίνδυνος ο τουρισμός να υποχωρήσει στις εθνικές πολιτικές ατζέντες καθώς ο τομέας επιστρέφει στα προ της πανδημίας επίπεδα και στις αναπτυξιακές πορείες. Απαιτούνται αποτελεσματικές πρακτικές διακυβέρνησης και συντονισμένη πολιτική δράση για την υλοποίηση αυτών των φιλοδοξιών, υποστηριζόμενες από επαρκείς πόρους σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Η δράση σε επίπεδο προορισμού διαδραματίζει ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο στην προώθηση της δυναμικής της αλλαγής, καθοδηγούμενη από ένα γενικότερο εθνικό όραμα για το μέλλον του τουρισμού, το οποίο με τη σειρά του λαμβάνει υπόψη τις τοπικές ανάγκες και προτεραιότητες και υποστηρίζεται από αποτελεσματικούς μηχανισμούς συντονισμού σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης. Απαιτούνται επίσης πιο λεπτομερή, έγκαιρα και αξιόπιστα στοιχεία για τη διαχείριση και την παρακολούθηση της προόδου όσον αφορά τις πιθανές αντισταθμίσεις, τον προσδιορισμό του «τι λειτουργεί» και τον εντοπισμό των αναδυόμενων επιπτώσεων και κινδύνων της πολιτικής, καθώς και του κόστους της αδράνειας.
Οι βασικές προτεραιότητες της πολιτικής για τον τουρισμό
Προώθηση συντονισμένης δράσης για την υλοποίηση μιας μελλοντικής ατζέντας βιώσιμου τουρισμού:
Προώθηση της ανάπτυξης και της εφαρμογής προνοητικών τουριστικών πολιτικών για την ενίσχυση του ρόλου του τουρισμού στη δράση για το κλίμα και τη διασφάλιση ότι ο τομέας συμβαδίζει με τις ταχείες τεχνολογικές εξελίξεις.
Ενθάρρυνση της ευρείας συμμετοχής των ενδιαφερομένων στη διαδικασία της τουριστικής πολιτικής για την επίτευξη πιο δίκαιων και συμμετοχικών οφελών για όλους όσοι ασχολούνται με τον τουρισμό και επηρεάζονται από αυτόν.
Ενίσχυση του συντονισμού και των δομών υλοποίησης, μεταξύ άλλων, σε επίπεδο προορισμού, για την ενθάρρυνση της καλύτερης διαχείρισης των ροών επισκεπτών, τη διαφοροποίηση της τουριστικής προσφοράς και την ανάπτυξη κρίσιμων υποδομών.
Ενίσχυση του τουριστικού εργατικού δυναμικού
Καλύτερη ενσωμάτωση του τουρισμού στις ευρύτερες στρατηγικές οικονομικής και κοινοτικής ανάπτυξης, ώστε να αντιμετωπιστούν οι ειδικές ανάγκες των εργαζομένων στον τουρισμό και να καταστεί η τουριστική εργασία πιο ελκυστική και βιώσιμη επιλογή.
Αξιοποίηση πρωτοβουλιών του ιδιωτικού τομέα για την αντιμετώπιση των εμποδίων στην πρόσληψη και διατήρηση των εργαζομένων και εφαρμογή νέας κατάρτισης και νέων μοντέλων εργασίας για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στον τομέα.
Διευκόλυνση των δεσμών με και μεταξύ του ιδιωτικού τομέα και των παρόχων εκπαίδευσης για την κάλυψη των μεταβαλλόμενων αναγκών του τουριστικού τομέα και την προετοιμασία για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση.
Οικοδόμηση της βάσης τεκμηρίωσης για πολιτικές βιώσιμου τουρισμού
Καλύτερος καθορισμός των ζητημάτων πολιτικής προτεραιότητας για τον προσδιορισμό των βασικών δεικτών και εξασφάλιση της έγκαιρης πρόσβασης των υπευθύνων λήψης αποφάσεων σε δεδομένα για την παρακολούθηση αυτών των ζητημάτων και την εξισορρόπηση των συμβιβασμών κατά τη διαδικασία χάραξης πολιτικής.
Διερεύνηση νέων ευκαιριών για την κάλυψη των κενών σε δεδομένα για τον τουρισμό, την παρακολούθηση και τη μέτρηση δράσεων που στοχεύουν σε περιβαλλοντικές και κοινωνικές προτεραιότητες και την επιτάχυνση της μετάβασης σε πιο βιώσιμα μοντέλα τουρισμού.
Σχεδιασμός προσαρμοσμένων εργαλειοθηκών με δείκτες, εργαλεία και μετρήσεις για την παρακολούθηση των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων προτεραιοτήτων, διερεύνηση νέων μεθόδων και ανάπτυξη της ικανότητας των υπευθύνων λήψης αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα να χρησιμοποιούν αυτά τα δεδομένα.
