Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε δύο προτάσεις για να διασφαλίσει ότι οι πολίτες και οι επιχειρήσεις μπορούν να συνεχίσουν να έχουν πρόσβαση σε τραπεζογραμμάτια και κέρματα ευρώ και να πληρώνουν με αυτά σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ, και για να καθορίσει το πλαίσιο για μια ενδεχόμενη νέα ψηφιακή μορφή του ευρώ, που μπορεί να εκδοθεί στο μέλλον από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ως συμπληρωματική προς τα μετρητά.
Το ευρώ εξακολουθεί να αποτελεί σύμβολο της ενότητας και της ισχύος της Ευρώπης. Εδώ και περισσότερες από δύο δεκαετίες, σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ και πέραν αυτής, οι πολίτες και οι επιχειρήσεις έχουν συνηθίσει να πληρώνουν με κέρματα και τραπεζογραμμάτια ευρώ. Μολονότι το 60 % των ερωτηθέντων θα ήθελαν να εξακολουθήσουν να έχουν την επιλογή να χρησιμοποιούν μετρητά, όλο και περισσότεροι πολίτες επιλέγουν να πληρώνουν ψηφιακά, χρησιμοποιώντας κάρτες και εφαρμογές που εκδίδονται από τράπεζες και άλλες ψηφιακές και χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Η τάση αυτή εντάθηκε λόγω της πανδημίας COVID-19.
Αποτυπώνοντας την τάση αυτή, η Επιτροπή πρότεινε σήμερα δύο αλληλοϋποστηριζόμενες δέσμες μέτρων για να διασφαλιστεί ότι οι πολίτες έχουν στη διάθεσή τους και τις δύο επιλογές, πληρωμή με μετρητά και ψηφιακή πληρωμή, όταν επιθυμούν να πληρώσουν με χρήμα κεντρικής τράπεζας:
- νομοθετική πρόταση σχετικά με το καθεστώς νόμιμου χρήματος των μετρητών σε ευρώ για την κατοχύρωση του ρόλου των μετρητών, τη διασφάλιση της ευρείας αποδοχής τους ως μέσου πληρωμής και τη διατήρηση της εύκολης πρόσβασης των πολιτών και των επιχειρήσεων σε αυτά σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ·
- νομοθετική πρόταση για τη θέσπιση του νομικού πλαισίου για ενδεχόμενο ψηφιακό ευρώ ως συμπλήρωμα των τραπεζογραμματίων και κερμάτων ευρώ. Θα διασφαλίσει μια πρόσθετη επιλογή για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις —πέραν των υφιστάμενων ιδιωτικών επιλογών— που τους επιτρέπει να πληρώνουν ψηφιακά με μια ευρέως αποδεκτή, φθηνή, ασφαλή και ανθεκτική μορφή δημόσιου χρήματος στη ζώνη του ευρώ (συμπληρώνοντας τις ιδιωτικές λύσεις που υπάρχουν σήμερα). Παρότι η σημερινή πρόταση —αφού εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο— θα θεσπίσει το νομικό πλαίσιο για το ψηφιακό ευρώ, εναπόκειται τελικά στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να αποφασίσει εάν και πότε θα εκδώσει το ψηφιακό ευρώ.
Η δέσμη μέτρων λεπτομερώς
Καθεστώς νόμιμου χρήματος των τραπεζογραμματίων και των κερμάτων ευρώ
Τα μετρητά σε ευρώ είναι «νόμιμο χρήμα» στη ζώνη του ευρώ. Στόχος της εν λόγω πρότασης είναι να καθοριστεί νομοθετικά τι πραγματικά σημαίνει αυτό, με έμφαση σε δύο στοιχεία: την αποδοχή και την πρόσβαση. Αν και η αποδοχή των μετρητών είναι κατά μέσο όρο υψηλή σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ, έχουν ανακύψει ζητήματα σε ορισμένα κράτη μέλη και σε ορισμένους τομείς. Εν τω μεταξύ, ορισμένα άτομα αντιμετωπίζουν δυσκολίες όσον αφορά την πρόσβαση σε μετρητά, για παράδειγμα λόγω του κλεισίματος ΑΤΜ και υποκαταστημάτων τραπεζών.
Η σημερινή πρόταση αποσκοπεί στην κατοχύρωση της συνεχούς και ευρείας αποδοχής των μετρητών σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ· θα διασφαλίσει επίσης ότι οι πολίτες έχουν επαρκή πρόσβαση σε μετρητά ώστε να είναι σε θέση να πληρώνουν σε μετρητά εάν το επιθυμούν.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν την ευρεία αποδοχή των πληρωμών σε μετρητά, καθώς και επαρκή και αποτελεσματική πρόσβαση σε αυτά. Θα πρέπει να παρακολουθούν την κατάσταση και να υποβάλλουν σχετικές εκθέσεις, καθώς και να λαμβάνουν μέτρα για την αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων που εντοπίζονται. Η Επιτροπή θα μπορούσε να παρέμβει για να προσδιορίσει τα μέτρα, εάν χρειαστεί.
Η πρόταση θα διασφαλίσει ότι όλοι οι πολίτες της ζώνης του ευρώ μπορούν να επιλέγουν ελεύθερα τη μέθοδο πληρωμής που προτιμούν και ότι έχουν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες μετρητών. Θα διασφαλίσει τη χρηματοοικονομική ένταξη των ευάλωτων ομάδων που τείνουν να βασίζονται περισσότερο στις πληρωμές σε μετρητά, όπως τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.
Ψηφιακό ευρώ
Για να προσαρμοστεί στην αυξανόμενη ψηφιοποίηση της οικονομίας, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) —όπως και πολλές άλλες κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο— διερευνά το ενδεχόμενο εισαγωγής ενός ψηφιακού ευρώ, ως συμπληρώματος των μετρητών. Το ψηφιακό ευρώ θα προσφέρει στους καταναλωτές μια εναλλακτική πανευρωπαϊκή λύση πληρωμής, επιπλέον των επιλογών που υπάρχουν σήμερα, κάτι το οποίο σημαίνει περισσότερες επιλογές για τους καταναλωτές και ισχυρότερο διεθνή ρόλο για το ευρώ.
Όπως και τα μετρητά σήμερα, το ψηφιακό ευρώ θα είναι διαθέσιμο παράλληλα με τα υφιστάμενα εθνικά και διεθνή ιδιωτικά μέσα πληρωμής, όπως κάρτες ή εφαρμογές. Θα λειτουργεί σαν ψηφιακό πορτοφόλι. Οι πολίτες και οι επιχειρήσεις θα μπορούν να πληρώνουν με το ψηφιακό ευρώ ανά πάσα στιγμή και οπουδήποτε στη ζώνη του ευρώ.
Ένα σημαντικό στοιχείο είναι ότι το ψηφιακό ευρώ θα είναι διαθέσιμο για πληρωμές μέσω αλλά και εκτός διαδικτύου, δηλαδή οι πληρωμές θα μπορούν να πραγματοποιούνται από συσκευή σε συσκευή χωρίς σύνδεση στο διαδίκτυο, από απομακρυσμένη περιοχή ή υπόγειο χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων. Ενώ οι διαδικτυακές συναλλαγές θα προσφέρουν το ίδιο επίπεδο προστασίας των δεδομένων με τα υφιστάμενα ψηφιακά μέσα πληρωμών, οι πληρωμές εκτός διαδικτύου θα διασφαλίζουν υψηλό βαθμό προστασίας της ιδιωτικότητας και των δεδομένων για τους χρήστες: θα επιτρέπουν στους χρήστες να πραγματοποιούν ψηφιακές πληρωμές αποκαλύπτοντας λιγότερα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα απ’ ό,τι όταν πραγματοποιούν πληρωμές με κάρτα σήμερα, όπως ακριβώς και όταν πληρώνουν με μετρητά, και τα ίδια δεδομένα με εκείνα που αποκαλύπτουν όταν παίρνουν μετρητά από ATM. Κανείς δεν θα μπορεί να δει τι πληρώνουν όταν χρησιμοποιούν το ψηφιακό ευρώ εκτός διαδικτύου.
Οι τράπεζες και άλλοι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών σε ολόκληρη την ΕΕ θα διανέμουν το ψηφιακό ευρώ στους πολίτες και στις επιχειρήσεις. Οι βασικές υπηρεσίες ψηφιακού ευρώ θα παρέχονται δωρεάν στους ιδιώτες. Για την προώθηση της χρηματοοικονομικής ένταξης, τα άτομα που δεν διαθέτουν τραπεζικό λογαριασμό θα μπορούν να ανοίγουν και να τηρούν λογαριασμό σε ταχυδρομικό ταμιευτήριο ή σε άλλη δημόσια οντότητα, για παράδειγμα σε τοπική αρχή. Το ψηφιακό ευρώ θα είναι επίσης εύχρηστο, μεταξύ άλλων και για τα άτομα με αναπηρία.
Οι έμποροι σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ θα πρέπει να δέχονται το ψηφιακό ευρώ, με εξαίρεση τους πολύ μικρούς εμπόρους που επιλέγουν να μην δέχονται ψηφιακές πληρωμές (καθώς το κόστος δημιουργίας νέων υποδομών για την αποδοχή πληρωμών σε ψηφιακό ευρώ θα ήταν δυσανάλογο).
Το ψηφιακό ευρώ θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει στέρεη βάση για περαιτέρω καινοτομία, καθώς δίνει τη δυνατότητα στις τράπεζες, για παράδειγμα, να παρέχουν καινοτόμες λύσεις στους πελάτες τους.
Η ευρεία διαθεσιμότητα και χρήση ψηφιακού χρήματος κεντρικής τράπεζας θα είναι επίσης σημαντική για τη νομισματική κυριαρχία της ΕΕ — ιδίως εάν άλλες κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο αρχίσουν να αναπτύσσουν ψηφιακά νομίσματα. Είναι επίσης σημαντική στο πλαίσιο της αναπτυσσόμενης αγοράς κρυπτονομισμάτων.
Η σημερινή πρόταση καθορίζει το νομικό πλαίσιο και τα ουσιώδη στοιχεία του ψηφιακού ευρώ, τα οποία —αφού εγκριθούν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο— καθιστούν δυνατή την ενδεχόμενη εισαγωγή, από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ενός ψηφιακού ευρώ που θα είναι διαθέσιμο και θα μπορεί να χρησιμοποιείται ευρέως. Εναπόκειται στην ΕΚΤ να αποφασίσει εάν και πότε θα εκδώσει το ψηφιακό ευρώ. Το εγχείρημα αυτό απαιτεί σημαντικές περαιτέρω τεχνικές εργασίες από την ΕΚΤ.
Ιστορικό
Τα τελευταία χρόνια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεργάζεται στενά με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για την από κοινού επανεξέταση, σε τεχνικό επίπεδο, ενός ευρέος φάσματος ζητημάτων πολιτικής, νομικών και τεχνικών ζητημάτων σχετικά με το ψηφιακό ευρώ.
