Σε δημόσια διαβούλευση από την Κοινωνία της Πληροφορίας βγήκε το έργο «Εθνική Βάση Δεδομένων: Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Διαχείρισης Κινδύνων και Πρόληψης: Υποέργο 2 – Εθνικό Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης με χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης» προϋπολογισμού 32,45 εκατ. ευρώ (δεν περιλαμβάνεται ΦΠΑ).
Συνοπτική Περιγραφή φυσικού και οικονομικού αντικειμένου της σύμβασης
Η Ελλάδα πέρα από τα εγγενή φυσικά φαινόμενα που υφίστανται και εκδηλώνονται σε όλη την επικράτεια λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφίας και γεωγραφικής της θέσης, καλείται να αντιμετωπίσειν ιδίως τα τελευταία χρόνια ως αποτέλεσμα των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, και τη σημαντική αύξηση της συχνότητας εκδήλωσης ακραίων καιρικών φαινομένων που δημιουργούν σοβαρούς φυσικούς και περιβαλλοντικούς κινδύνους και καταστροφές. Οι επιπτώσεις αυτές επηρεάζουν ιδίως την ανθρώπινη ζωή και υγεία, καθώς και την οικονομία, το περιβάλλον και τον πολιτισμό.
Οι σημαντικότεροι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει η χώρα είναι οι σεισμοί, οι πλημμύρες, οι δασικές πυρκαγιές, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, (π.χ. υψηλές θερμοκρασίες, παγετοί, ανεμοστρόβιλοι), οι κατολισθήσεις, οι ηφαιστειακές εκρήξεις (πιθανός κίνδυνος), οι κίνδυνοι από ανθρωπογενείς δραστηριότητες είτε ακούσιες (π.χ. βιομηχανικά / τεχνολογικά ατυχήματα, ραδιολογικά / πυρηνικά ατυχήματα) είτε εκούσιες που χαρακτηρίζονται ως αναδυόμενοι κίνδυνοι (π.χ. κίνδυνοι στον κυβερνοχώρο, μεγάλης κλίμακας τρομοκρατικές επιθέσεις).
Στα ανωτέρω προστίθενται και οι υγειονομικοί κίνδυνοι, όπως αυτοί της πρόσφατης πανδημίας Covid ’19, όπου η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (Γ.Γ.Π.Π.) ανέλαβε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο για την αντιμετώπισή της σχετικά με τις ενέργειες ιχνηλάτησης των κρουσμάτων. Οι ανωτέρω κίνδυνοι, αναδεικνύουν την τρωτότητα και την ευπάθεια των σύγχρονων κοινωνιών και συνακόλουθα την αναγκαιότητα αναβάθμισης των μηχανισμών διαχείρισης κρίσεων, τόσο διεθνώς, όσο και σε εθνικό επίπεδο.
Ερμηνεύοντας τα αποτελέσματα και τις συνέπειες της εκδήλωσης των ως άνω ακραίων καιρικών φαινομένων και των συνεπαγόμενων καταστροφών, αλλά και των ιδιαίτερων και νέων προκλήσεων που επέφερε η πανδημία της Covid-19, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι υπάρχει μία συνεχής αυξητική τάση, η οποία έχει αντίκτυπο τόσο σε κοινωνικό (απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, διατάραξη της κοινωνικής συνοχής και ευημερίας), όσο και σε οικονομικό (ύψος οικονομικών αποζημιώσεων και πακέτων ενίσχυσης και αποκατάστασης) επίπεδο.
Πλέον αυτών, οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι λαμβάνουν σημαντικά υψηλές θέσεις στην κλίμακα επικινδυνότητας σε παγκόσμιο επίπεδο. Μεταξύ των κινδύνων της επόμενης δεκαετίας με την
υψηλότερη πιθανότητα συγκαταλέγονται τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η αποτυχία των δράσεων ενάντια στην κλιματική αλλαγή και η περιβαλλοντική ζημία από ανθρώπινους παράγοντες, ενώ
αντίστοιχα μεταξύ των κινδύνων της επόμενης δεκαετίας με την υψηλότερη επίπτωση συγκαταλέγονται οι μολυσματικές ασθένειες, οι οποίες βρίσκονται στην πρώτη θέση, ακολουθούμενες από την αποτυχία των δράσεων ενάντια στη κλιματική αλλαγή και άλλους περιβαλλοντικούς κινδύνους.
Επιπρόσθετα, οι μελλοντικές προβλέψεις για την κλιματική αλλαγή συνιστούν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες απειλές για το περιβάλλον, την κοινωνία και την
οικονομία. Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, η στάθμη της θάλασσας αυξάνεται, οι παγετώνες λιώνουν και παρατηρούνται ακραία καιρικά φαινόμενα, εντονότερα και με μεγαλύτερη συχνότητα
εκδήλωσης. Η κλιματική αλλαγή που συμβαίνει τώρα δεν αποτελεί μόνο ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα, αλλά έχει πολλές προεκτάσεις στον κοινωνικοοικονομικό τομέα δεδομένου ότι δύναται να επηρεάσει παραγωγικούς τομείς. Ωστόσο, πέρα από τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρει στο αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας, δημιουργεί και μία σειρά θεωρήσεων που χρήζουν αμεσότερης αντιμετώπισης, λόγω των υλικών ζημιών και καταστροφών που δύναται να επιφέρει στο δίκτυο υποδομών και στον κτιριακό και οικιστικό ιστό της χώρας, και κατ’ επέκταση στην ανθρώπινη υγεία και κοινωνική ευημερία.
Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (Γ.Γ.Π.Π.) ως γενική αποστολή (Αρ. 1, ΠΔ 151/2004) έχει τα κάτωθι:
- Τη μελέτη, το σχεδιασμό, την οργάνωση και το συντονισμό της δράσης για την πρόληψη και αντιμετώπιση των φυσικών, τεχνολογικών και λοιπών καταστροφών ή καταστάσεων
έκτακτης ανάγκης, καθώς και την ενημέρωση του κοινού για τα ζητήματα αυτά. - Την προετοιμασία, κινητοποίηση και συντονισμό δράσης του δυναμικού και των μέσων πολιτικής προστασίας της χώρας για την αντιμετώπιση πιθανών κάθε μορφής καταστροφών
στο πλαίσιο του υφιστάμενου σχετικού σχεδιασμού ανά κατηγορία κινδύνου. - Την αξιοποίηση των διαθέσιμων επιστημονικών στοιχείων και πληροφοριών για την κινητοποίηση του δυναμικού και των μέσων πολιτικής προστασίας της χώρας, ενόψει
απειλούμενου κινδύνου καταστροφών. - Τον συντονισμό του έργου και των δράσεων αντιμετώπισης των καταστροφών κατά την εκδήλωση των φαινομένων, καθώς και το έργο αποκατάστασης των προκαλούμενων ζημιών.
Για την επίτευξη των ανωτέρων κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία ενός Ολιστικού Επιχειρησιακού Συστήματος Διαχείρισης Κινδύνων και Πρόληψης με συστηματοποιημένες πληροφορίες για το
σύνολο των κινδύνων, με σκοπό τη λειτουργική αξιοποίησή τους από τις επιχειρησιακές μονάδες και φορείς που εμπλέκονται στη διαχείριση κρίσεων και κινδύνων, καθώς και από την επιστημονική κοινότητα, τις επιχειρήσεις αλλά και το γενικό πληθυσμό (με διαφορετικά επίπεδα πρόσβασης).
Βασικός στόχος που επιδιώκεται με την υλοποίηση του Έργου, είναι η ανάπτυξη ενός συστήματος που θα επιτρέπει στους υπεύθυνους Πολιτικής Προστασίας την βέλτιστη λήψη αποφάσεων, την
οργάνωση όλων των διαθέσιμων πόρων και τη διαχείριση όλων των συμβάντων, έχοντας πρόσβαση σε πληροφορίες και δεδομένα υψηλής ποιότητας και ακρίβειας. Το εν λόγω έργο μέσω των
κατάλληλων μηχανισμών διαλειτουργικότητας θα συγκεντρώνει δεδομένα από το σύνολο των επιμέρους συστημάτων και υποδομών του Υ.Κ.Κ.Π.Π. . Με αυτόν τον τρόπο το σύστημα αναμένεται
να «συνθέτει» διαφορετικούς τύπους και μορφές συνεργατικών υποδομών με άμεση επίπτωση στον τρόπο με τον οποίο τα θεσμικά όργανα λαμβάνουν αποφάσεις σε πραγματικό χρόνο σε θέματα
πρόληψης, ετοιμότητας και διαχείρισης κρίσεων.
Το έργο, επίσης, περιλαμβάνει και την υλοποίηση της θεσμοθετημένης Εθνικής Βάσης Δεδομένων Κινδύνων και Απειλών (ΕΒΔ), η οποία θα περιλαμβάνει όλους τους αναγνωρισμένους κινδύνους και απειλές που ενεργοποιούν τον κύκλο καταστροφών, και θα είναι υπεύθυνη για το συντονισμό όλων των εμπλεκόμενων φορέων και των διαθέσιμων συστημάτων διαχείρισης κινδύνων και συμβάντων.
Στην ΕΒΔ θα καταγράφονται ενδεικτικά:
- το σύνολο των καταστροφών που σημειώνονται (χαρακτηριστικά του φαινομένου που προκάλεσε τις καταστροφές, καταγραφή των επιπτώσεων/ζημιών χωρικά και τομεακά, «Εθνική Βάση Δεδομένων: Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Διαχείρισης Κινδύνων και Πρόληψης: Υποέργο 1 – Εθνικό Σύστημα Διαχείρισης Κρίσεων και Εθνικής Βάσης Δεδομένων,
Υπηρεσίες Υποδομών και συναφείς υπηρεσίες- διατιθέμενοι πόροι και μέσα κατά τη φάση της αντιμετώπισης, κόστος αποκατάστασης ζημιών),
- η δημιουργία χαρτών κινδύνου για φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές, οι οποίοι θα επικαιροποιούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα,
- η τήρηση χρονολογικών σειρών δεδομένων (μετεωρολογικών, υδρολογικών, σεισμικών, κατολισθήσεων κλπ) που αποτελούν τη βάση για τη δημιουργία προγνωστικών μοντέλων
- το σύνολο των κρίσιμων υποδομών και κτιριακών εγκαταστάσεων της χώρας (ενεργειακά δίκτυα και εγκαταστάσεις, μεταφορικά δίκτυα και εγκαταστάσεις, σχολεία, νοσοκομεία,
προνοιακά ιδρύματα, κλπ) με βάση τα τεχνικά χαρακτηριστικά και τον βαθμό τρωτότητας τους από φυσικές καταστροφές.
