Οι περιβαλλοντικές προκλήσεις μέρα με τη μέρα αυξάνονται και όλο και πιο συχνά γινόμαστε όλοι μας μάρτυρες περιστατικών περιβαλλοντικής υποβάθμισης και καταστροφής. Το περιβάλλον είναι το σπίτι μας και η αποτελεσματική προστασία αυτού είναι ο μόνος τρόπος για να διασφαλίσουμε για εμάς και τις επόμενες γενιές ένα ασφαλές και βιώσιμο μέλλον. Για να το πετύχουμε, όμως αυτό απαιτείται η ενεργή συμμετοχή όλων μας.
Το νομικό και θεσμικό πλαίσιο της δημόσιας συμμετοχής σε κάθε στάδιο της διαμόρφωσης και λήψης αποφάσεων για τα περιβαλλοντικά ζητήματα στην Ελλάδα παρουσιάζει σημαντικές ελλείψεις και ανεπάρκειες. Τα περιβαλλοντικά ζητήματα είναι εκ φύσεως συνήθως τεχνικά και πολύπλοκα, ενώ οι πολίτες στην πλειονότητά τους δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους ή τον τρόπο άσκησής τους, με αποτέλεσμα η ουσιαστική συμμετοχή τους να δυσχεραίνεται περαιτέρω. Στο σύνθετο αυτό πλαίσιο, το WWF Eλλάς από κοινού με εταίρο τον Οργανισμό Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛ/ΛΑΚ), στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, σχεδίασαν και υλοποιούν ήδη το έργο «Πολίτες για το περιβάλλον: Η εκπαίδευση ως εργαλείο αποτελεσματικής συμμετοχής στα κοινά και στη λήψη αποφάσεων».
Στο επίκεντρο του νέου αυτού έργου βρίσκεται η παραδοχή πως η αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος έχει στον πυρήνα της την περιβαλλοντική δημοκρατία, το δικαίωμα δηλαδή όλων μας σε ένα υγιές περιβάλλον μέσα από την ενεργό συμμετοχή μας σε κάθε στάδιο διαμόρφωσης και λήψης αποφάσεων για το περιβάλλον. Παρόλο που η Ελλάδα (και η Ευρωπαϊκή Ένωση) έχει κυρώσει και ενσωματώσει στο εθνικό δίκαιο τη διεθνή σύμβαση του Άαρχους, ένα από τα σημαντικότερα διεθνή νομικά δεσμευτικά κείμενα για το περιβάλλον που κατοχυρώνει την πρόσβαση των πολιτών στην περιβαλλοντική πληροφορία, τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων για το περιβάλλον και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για τα περιβαλλοντικά ζητήματα, τα προσκόμματα που συναντούν οι πολίτες κατά την άσκηση των δικαιωμάτων αυτών είναι πολλά.
Στο πλαίσιο αυτό, κεντρικός στόχος του έργου είναι η ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών, των τοπικών περιβαλλοντικών οργανώσεων, αλλά και άλλων ομάδων σε κάθε στάδιο των διαδικασιών διαμόρφωσης και λήψης αποφάσεων για περιβαλλοντικά θέματα. Κατά κύριο λόγο, οι διαδικασίες αυτές περιλαμβάνουν τις δημόσιες διαβουλεύσεις επί σχεδίων νόμων, πολιτικών, στρατηγικών, έργων ή σχεδίων, τις αναφορές των πολιτών (καταγγελίες) στις αρμόδιες αρχές για περιστατικά υποβάθμισης του περιβάλλοντος, καθώς επίσης και τη δυνατότητα των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών να συν-σχεδιάσουν με αρμόδιους φορείς από την κυβέρνηση και τη δημόσια διοίκηση δεσμεύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ανοιχτή Διακυβέρνηση στο πλαίσιο της συμμετοχής της Ελλάδας στην Open Government Partnership (OGP).
Μέσα από το έργο, που ξεκίνησε να υλοποιείται τον Απρίλιο του 2021 και θα ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβριο του 2023, θα αναπτυχθεί μία ευρεία και φιλική στον χρήστη πλατφόρμα που θα καλεί όλους τους ενδιαφερόμενους να ενημερωθούν και να αποκτήσουν πρόσβαση σε πολύτιμα εργαλεία και πληροφορίες που θα τους βοηθήσουν να συμμετέχουν τεκμηριωμένα και αποτελεσματικότερα σε διαδικασίες διαμόρφωσης και λήψης αποφάσεων για περιβαλλοντικά ζητήματα.
Επιπλέον, το προσεχές διάστημα θα διοργανωθεί η πρώτη διαδικτυακή εκδήλωση για την άσκηση περιβαλλοντικών δικαιωμάτων και την ανάδειξη των διαδικασιών δημόσιας συμμετοχής, κατά τη διάρκεια της οποίας θα παρουσιαστούν τα περιβαλλοντικά δικαιώματα, θα αναδειχθούν οι ευκαιρίες δημόσιας συμμετοχής, ενώ οι συμμετέχοντες (πολίτες και δημόσιοι υπάλληλοι) θα έχουν τη δυνατότητα να ανταλλάξουν εμπειρίες από την ενεργό συμμετοχή στη διαμόρφωση και λήψη αποφάσεων για τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Στη συνέχεια, θα ακολουθήσουν και άλλα εργαστήρια, ενώ θα αναπτυχθούν εργαλεία με στόχο την εκπαίδευση των πολιτών σχετικά με τα δικαιώματα και τις ευκαιρίες δημόσιας συμμετοχής. Τέλος, μέσω μίας πρότυπης διαδικασίας ανοικτής δημόσιας διαβούλευσης, με την οποία και θα ολοκληρωθεί το πρόγραμμα, θα δοθεί η δυνατότητα σε οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών να συνδιαμορφώσουν μία πολιτική πρόταση για την ουσιαστική βελτίωση των διαδικασιών δημόσιας συμμετοχής, η οποία εφόσον υιοθετηθεί από την Πολιτεία, θα ανοίξει τον δρόμο στη συμμετοχική διαδικασία στη χώρα μας, ως ένα κομβικής σημασίας και αποτελεσματικότητας μέσο προστασίας του περιβάλλοντος και προάσπισης των περιβαλλοντικών δικαιωμάτων των πολιτών.
