συνέντευξη στη Σοφία Μυττά
H Comsys ιδρύθηκε το 1989 και είναι κατά συνέπεια μια από τις μακροβιότερες εταιρείες του κλάδου των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών στην Ελλάδα, με εξειδίκευση στην υλοποίηση σύνθετων συστημάτων λογισμικού. Ο Διευθύνων Σύμβουλος, Βασίλης Γαλάκος, μιλά για την ταυτότητα και την πορεία της Comsys στην ελληνική αγορά πληροφορικής και εξηγεί γιατί η εταιρεία έχει επιλεκτική συμμετοχή σε έργα του Δημοσίου. Από το 2012, που η χώρα εισήλθε στην οικονομική κρίση, η Comsys έχει επεκταθεί και στο εξωτερικό με αποτέλεσμα σήμερα να διαθέτει 70 μοναδικούς πελάτες σε 22 χώρες παγκοσμίως. Η εταιρεία διαθέτει θετικές χρηματοροές και σκοπεύει να αξιοποιήσει τα κεφάλαιά της για ανάπτυξη προϊόντων, όπως και για χρηματοδότηση εξαγοράς εντός του έτους.
Κύριε Γαλάκο, 34 χρόνια Comsys στην αγορά πληροφορικής. Έχετε δηλώσει πως τα πιο σημαντικά κριτήρια που προσδιορίζουν την επιτυχία μια επιχείρησης είναι η μακροβιότητα και η αποδοχή της από την αγορά. Η Comsys τα έχει κερδίσει αυτά;
Επειδή εκπροσωπώ την Comsys, μου είναι δύσκολο να αναφερθώ στην εταιρεία μας γιατί φοβάμαι ότι ίσως προκληθεί η εντύπωση ότι δεν είμαι αντικειμενικός. Με ταπεινότητα όμως θα πω ότι, απολαμβάνουμε την αποδοχή της αγορά, όπως αποδεικνύεται από τις μακροχρόνιες σχέσεις που διατηρούμε με τους πελάτες μας. Βέβαια, αγορά δεν είναι μόνο οι πελάτες στους οποίους απευθύνεται η εταιρεία, αλλά και οι λοιποί παράγοντές της. Αισθανόμαστε λοιπόν ότι είμαστε αποδέκτες εκτίμησης και σεβασμού κάτι που εννοείται μας δημιουργεί ευχαρίστηση.
Πείτε μας λίγα λόγια για την πορεία της Comsys και τους κύριους πυλώνες δραστηριοτήτων της. Ποιες είναι οι βασικές υπηρεσίες που παρέχετε και σε ποιες εταιρείες απευθύνεστε;
Τα τελευταία 20 χρόνια επικεντρωθήκαμε σε λύσεις για πολυκαναλικά κέντρα εξυπηρέτησης (omnichannel contact centers.) Από το 2004 και μετά είχαμε μια καλή πορεία σε αυτήν την αγορά και από το 2012 που η χώρα μας εισήλθε στην σοβαρή οικονομική κρίση επεκταθήκαμε και στο εξωτερικό. Σήμερα, στην δραστηριότητα των λύσεων για contact centers διαθέτουμε 70 μοναδικούς πελάτες σε 22 χώρες σε όλο τον κόσμο. Προφανώς οι περισσότερες από τις εγκαταστάσεις μας βρίσκονται στην Ελλάδα, αλλά εξυπηρετούμε πελατολόγιο στην Κεντρική Ευρώπη, όπως Ολλανδία, Γερμανία, Ισπανία κ.α. Όμως, με δεδομένο ότι η αγορά των contact centers δεν παρουσιάζει πλέον νέες ευκαιρίες και δεν αναπτύσσεται όπως άλλοι κλάδοι (τα ποσοστά ανάπτυξής της είναι σχεδόν μηδενικά σε Ευρώπη και Βόρεια Αμερική) αποφασίσαμε, πριν 3 χρόνια, να προχωρήσουμε σε επενδύσεις που αφορούν σε καινοτόμα συστήματα λογισμικού και συγκεκριμένα στην κατηγορία του Low Code. Αναπτύξαμε αυτά τα προϊόντα με ίδια κεφάλαια και με ίδιες τεχνικές δυνάμεις. Έτσι σήμερα διαθέτουμε δύο πλατφόρμες στην κατηγορία Low Code: Τον «Ερμή», μια πρωτοποριακή εφαρμογή που μπορεί να καλύψει οριζόντια ανάγκες για ανάπτυξη επιχειρησιακών εφαρμογών και επίσης μία εξειδικευμένη πλατφόρμα για την υλοποίηση εξελιγμένων «Ψηφιακών Βοηθών» το «CFront Assistant». Αυτοί είναι πλέον οι τρεις πυλώνες της δραστηριότητας μας.
Σε τι βαθμό η Comsys ασχολείται με έργα του δημοσίου τομέα; Έχει συμμετοχή στην ψηφιοποίησή του;
Απευθυνόμαστε κατά κύριο λόγο στον ιδιωτικό τομέα, στις μεγάλες και πολύ μεγάλες επιχειρήσεις σημαντικών κλάδος της οικονομίας, όπως οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, οι εταιρείες ενέργειας, οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι, οι outsourcers, κ.α. Στο δημόσιο έχουμε μικρή παρουσία μιας και στοχεύουμε σε έργα στα οποία έχουμε σημαντική προστιθέμενη αξία και για τα οποία διαθέτουμε εμπειρία και τεχνογνωσία. Μέσα σε αυτά θέλω να αναφέρω το «Κέντρο Εξυπηρέτησης Φορολογούμενων» το οποίο υλοποιήσαμε για το Υπουργείο Οικονομικών και που βρίσκεται πλέον υπό τον έλεγχο της ΑΑΔΕ καθώς και το Κέντρο Εξυπηρέτησης του ΑΣΕΠ. Γενικά, δεν συγκαταλεγόμαστε στις εταιρείες που είναι εργολάβοι του δημοσίου.
Οι εταιρείες και οι μεγάλοι οργανισμοί που αναφέρατε ως πελάτες σας, πώς εκμεταλλεύονται την ατζέντα των προϊόντων της Comsys;
Για τις λύσεις των πολυκαναλικών κέντρων εξυπηρέτησης, που ανέφερα προηγουμένως, εκπροσωπούμε σημαντικούς οίκους του εξωτερικού όπως η Alvaria και η Nice. Επιπρόσθετα, έχουμε αναπτύξει δικές μας εφαρμογές, οι οποίες ενισχύουν τις δυνατότητες των προϊόντων των προμηθευτών μας και καλύπτουν ειδικές ανάγκες. Διαθέτουμε ένα μεγάλο εύρος από προϊόντα και υπηρεσίες που μπορούν να δώσουν λύση σε οποιαδήποτε ανάγκη ενός πελάτη στην αγορά της εξυπηρέτησης πελατών. Για παράδειγμα, εάν κάποιος θέλει να αποκτήσει ένα πολυκαναλικό κέντρο εξυπηρέτησης μπορούμε να ενσωματώσουμε όλα τα ψηφιακά κανάλια όπως social media, κλήσεις με video, webchat, email, κ.α. εκτός από την παραδοσιακή τηλεφωνία. Επιπρόσθετα, έχουμε ήδη ενσωματώσει σε αυτά τα προϊόντα αναδυόμενες τεχνολογίες αιχμής όπως η μηχανική εκμάθηση και η κατανόηση φυσικού λόγου. Τέλος, διαθέτουμε ομάδα έμπειρων συμβούλων που παρέχουν επαγγελματικές υπηρεσίες βελτίωσης διαδικασιών διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού για την αγορά των contact centers.
Οι μεγάλοι πελάτες μας, λοιπόν, αξιοποιηθούν τα προϊόντα μας αλλά πολύ περισσότερο την εμπειρία και την ειδική τεχνογνωσία της Comsys που καλύπτει όλο τον κύκλο σχεδίασης και υλοποίησης ενός τέτοιου έργου, μέχρι και την υποστήριξη μετά την πώληση. Η μονάδα τεχνικής εξυπηρέτησης της Comsys, το Service Desk μας, λειτουργεί με ωράριο 7 Χ 24 επί 365 ημέρες τον χρόνο παρέχοντας εξυπηρέτηση σε πελάτες μας από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Βασικός μας στόχος είναι να σχεδιάζουμε, να υλοποιούμε και να υποστηρίζουμε κρίσιμα συστήματα που απαιτούν αδιάλειπτη λειτουργία και είναι καλά προστατευμένα από βλάβες και αστοχίες οποιουδήποτε τύπου. Αυτός ο στόχος απαιτεί διαρκείς επενδύσεις σε κατάρτιση προσωπικού, πειθαρχημένη εφαρμογή διαδικασιών και βέλτιστων πρακτικών που να αφορούν σε όλες τις πτυχές των σχέσεων μας με την αγορά.
Στην αγορά πληροφορικής διαμορφώνονται νέες τάσεις και αναφύονται νέες προκλήσεις. Η Comsys πως τοποθετείται στο περιβάλλον αυτό; Τι προκλήσεις έχει μπροστά της;
Οι επενδύσεις που έχουμε κάνει τα τελευταία χρόνια πάνω στις πλατφόρμες Low Code που ανέφερα προηγουμένως, έχουν πολύ μεγάλη αξία για την εταιρεία μας. Προβλέπουμε σημαντική ζήτηση από την τοπική αλλά και την διεθνή αγορά. Η μεθοδολογία ανάπτυξης εφαρμογών Low Code είναι πολύ δελεαστική για τις επιχειρήσεις αφού αντιμετωπίζει με τον καλύτερο τρόπο το πρόβλημα για ανάπτυξη και επικαιροποίηση εφαρμογών σε ένα περιβάλλον μειωμένης προσφοράς εργασίας, δηλαδή με σημαντική έλλειψη ανθρώπινων πόρων. Πρόκειται για αποκλίνοντες παράγοντες κάτι που έχει ήδη δημιουργήσει πρόβλημα στην παραγωγή συστημάτων λογισμικού. Με λίγα λόγια, η αγορά ζητάει περισσότερες εφαρμογές, αφού οι ιδιωτικές εταιρείες και οργανισμοί του δημόσιου τομέα επενδύσουν εντατικά σε έργα ψηφιοποίησης αλλά ταυτόχρονα αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της έλλειψης ανθρώπινων πόρων.
Σε αυτό το περιβάλλον οι πλατφόρμες Low Code έρχονται να δώσουν μία λύση μεγάλης αξίας, υπό την έννοια ότι επιτρέπουν να υλοποιηθεί ένα πληροφοριακό σύστημα με όλα τα χαρακτηριστικά που απαιτεί η πραγματικότητα των αυξημένων κινδύνων ασφαλείας, των αυστηρών ρυθμιστικών κανονισμών, κλπ., σε σύντομο χρόνο και με μικρό κόστος. Ξεκινώντας από την τοπική αγορά, αναπτύσσουμε την ομάδα πωλήσεων και μάρκετινγκ για να προωθήσουμε στην συνέχεια τα προϊόντα μας διεθνώς.
Όπως αναφέρατε διαθέτετε 70 πελάτες σε 22 χώρες του κόσμου. Από τη διεθνή εμπειρία, τι έχετε να παρατηρήσετε σε σχέση με την Ελλάδα;
Η ερώτηση αυτή, αν και πολύ εύλογη, δεν μπορεί να απαντηθεί εύκολα. Εμείς έχουμε υλοποιήσει συστήματα σε πολύ μεγάλους πελάτες σε χώρες τις Κεντρικής Ευρώπης και σε χώρες της Βόρειας και Κεντρικής Αμερικής. Σαφώς και υπάρχουν μεγάλες διαφορές σε επίπεδο τεχνολογικής επάρκειας και γνώσεων και εφαρμογής των μεθόδων της βιομηχανίας μας από τόπο σε τόπο. Εμείς προσπαθούμε να λειτουργούμε με ένα μοντέλο αριστείας, έχοντας τους ανθρώπους μας καλά εκπαιδευμένους και έτοιμους να υλοποιήσουν και να παραδώσουν τις λύσεις μας, με ενεργές πιστοποιήσεις από τους προμηθευτές μας, αλλά και με ανεπτυγμένα τα “soft skills” που απαιτούνται για την επιτυχή εκτέλεση και παράδοση έργων πληροφορικής σε περιοχές και χώρες με διαφορετικές κουλτούρες. Γιατί είναι διαφορετικές οι προκλήσεις και συνθήκες που συναντάμε στην Κεντρική Ευρώπη, στην Άπω Ανατολή, στη Λατινική Αμερική ή στη Βόρειο Αφρική για παράδειγμα. Οπότε, έχοντας ένα πλαίσιο λειτουργίας και συμπεριφοράς πολύ συγκεκριμένο δίνουμε τη δυνατότητα στο προσωπικό μας να προσαρμόζεται στις τοπικές ανάγκες. Όταν υπάρχουν ελλείψεις σε τεχνολογικές υποδομές, εμείς θα πρέπει να βρίσκουμε λύσεις για ξεπερνάμε τις όποιες αδυναμίες αντιμετωπίζουμε. Θα πρέπει να σκεφτόμαστε με δημιουργική και συνεργατική προσέγγιση ώστε οι λύσεις μας να υπερβαίνουν τις προσδοκίες των εταιρειών που μας εμπιστεύονται.
Τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά πακέτα «ανοίγουν» μεγάλους τεχνολογικούς ορίζοντες για την Ελλάδα. H Comsys πως θα εκμεταλλευτεί τη μοναδική αυτή ευκαιρία; Τι θα απαιτήσει από αυτά τα χρηματοδοτικά εργαλεία;
Είμαστε εταιρεία που στοχεύομε στις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Φυσικά, ο δημόσιος τομέας καταλαμβάνει ένα μεγάλο ποσοστό της οικονομικής δραστηριότητας στη χώρα μας, νομίζω περί το 50%, και το γεγονός αυτό δεν μπορεί κανείς να το αγνοήσει. Εμείς σίγουρα δεν θα γίνουμε ποτέ εταιρεία που θα διεκδικούμε οριζόντια έργα του δημοσίου σε μια εποχή μεγάλων επενδύσεων για την ψηφιοποίηση του κράτους, αλλά έχουμε ενδιαφέρον για έργα που είναι πάνω στον τομέα της ειδίκευσης μας. Αυτά τα έργα θα τα διεκδικήσουμε είτε με συνεργασίες, είτε αυτοτελώς. Είναι κάτι που εξετάζουμε κατά περίπτωση γιατί έχει να κάνει με πολλούς παράγοντες. Με λίγα λόγια, η εμπλοκή μας με το δημόσιο θα είναι στοχευμένη. Από εκεί και πέρα, θέλουμε να αξιοποιήσουμε χρηματοδοτικά προγράμματα επιδότησης της έρευνας και ανάπτυξης προϊόντων, γιατί εμείς επενδύουμε σε αυτούς τους τομείς με ίδια κεφάλαια μέχρι σήμερα. Σκοπεύουμε να αξιοποιήσουμε τέτοια προγράμματα για να βελτιώσουμε τα προϊόντα μας και έτσι να μπορέσουμε να ανταγωνιστούμε καλύτερα στην ανταγωνιστική παγκόσμια αγορά.
Ποια είναι η μέχρι τώρα πορεία των οικονομικών μεγεθών της εταιρείας και ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας για την εξέλιξη τους την επόμενη τριετία;
Η Cosmys έχει υγιή ισολογισμό. Πέρυσι κλείσαμε με κύκλο εργασιών στα 13,1 εκατ. ευρώ και με ικανοποιητική κερδοφορία. Το περιθώριο EDITDA κυμαίνεται περί το 35% και ο δανεισμός μας είναι μηδενικός. Επίσης, η εταιρεία είναι πολύ καλά κεφαλαιοποιημένη μετά την είσοδο τον Οκτώβριο του 2021 του επιχειρηματικού κεφαλαίου «Elikonos ΙΙ». Για τα επόμενα χρόνια στοχεύουμε σε ανάπτυξη της τάξεως του 12% σε όλα τα οικονομικά μας μεγέθη. Γενικά, θέλουμε να είμαστε συντηρητικοί στις προβλέψεις μας για να μπορούμε να κοιτάζουμε με βεβαιότητα την εκτέλεση του επιχειρηματικού μας προγράμματος. Ταυτόχρονα, θα διατηρήσουμε την προσοχή μας για ευκαιρίες μη οργανικής ανάπτυξης.
Θα εξετάζατε περαιτέρω ενίσχυση της κεφαλαιοποίηση της Cosmys, εάν προέκυπτε κάποια ενδιαφέρουσα πρόταση;
Όχι δε θα μας ενδιέφερε κάτι τέτοιο γιατί η εταιρεία είναι καλά κεφαλαιοποιημένη. Επιπρόσθετα, διαθέτουμε θετικές χρηματοροές που θα διατηρηθούν για τις επόμενες οικονομικές χρήσεις. Εμείς θέλουμε να αξιοποιήσουμε τα κεφάλαια μας για ανάπτυξη προϊόντων ή για την χρηματοδότηση κάποιας εξαγοράς εάν προκύψει κατάλληλη ευκαιρία.
Στις κινήσεις αυτές μήπως αναφέρεστε και στο ενδεχόμενο κάποιας εξαγοράς; Υπάρχει κάτι που εξετάζετε αυτήν τη περίοδο και που ίσως δούμε άμεσα;
Ναι, συζητάμε μια – δυο περιπτώσεις και εάν καταλήξουμε σε συμφωνία αυτό θα γίνει εντός του τρέχοντος έτους. Όπως ανέφερα, μας ενδιαφέρει η μη οργανική ανάπτυξη με προϋποθέσεις. Στο θέμα των εξαγορών τοποθετούμαστε από συγκεκριμένη οπτική γωνία. Θέλουμε ότι αποκτήσουμε να μας δώσει σημαντική προστιθέμενη αξία σε ότι ήδη κάνουμε ή να έχουμε δυνατότητες για παρεμβάσεις και αλλαγές που θα δημιουργήσουν υπεραξία στην επένδυση. Δεν θέλουμε να προχωρήσουμε σε εξαγορές που θα μας προσφέρουν μόνο οικονομικό μέγεθος δηλαδή έσοδα, καθώς η μεγέθυνση του ισολογισμό δεν είναι το κυρίαρχο κριτήριο για τέτοιες αποφάσεις. Μας ενδιαφέρει βελτίωση της στρατηγική μας θέσης στους τομείς που δραστηριοποιούμαστε ήδη.
ΕΡ: Πώς πιστεύετε ότι θα αντιμετωπίσει η αγορά την τεράστια έλλειψη στελεχών στον κλάδο της πληροφορικής; Γιατί οι νέοι δεν στρέφονται στα επαγγέλματα ΤΠΕ;
Δεν νομίζω πως υπάρχει τρόπος να αντιμετωπιστεί άμεσα η αυξανόμενη έλλειψη στελεχών στον τομέα μας. Όχι μόνο για τα επόμενα ένα με δύο χρόνια αλλά ούτε για τα επόμενα πέντε χρόνια. Έχω την άποψη ότι οι διαδικασίες διαμόρφωσης της αγοράς εργασίας έχουν τη δική τους μακρόσυρτη δυναμική στους κλάδους εντάσεως γνώσης. Και βέβαια υπάρχουν πάρα πολλοί παράγοντες που έχουν οδηγήσει στο σημερινό πρόβλημα. Δεν κρίνω ότι είναι αποκλειστικά θέμα των εκπαιδευτικών δομών και προγραμμάτων. Εμείς, σαν εταιρεία που ασχολούμαστε με σύνθετα έργα πληροφορικής, όπως η ανάπτυξη λογισμικού για κρίσιμες εταιρικές λειτουργίες που συμβαίνουν σε πραγματικό χρόνο, έχουμε παρατηρήσει ότι δεν υπάρχει διάθεση από τους νέους ανθρώπους να στραφούν προς τις ειδικότητες των μηχανικών λογισμικού και τις συναφείς, αν και οι προσφερόμενες αμοιβές είναι εξαιρετικές. Δυστυχώς, αυτό βλέπω σαν τάση και σκέφτομαι ότι, ενδεχομένως, οι αιτίες να έχουν και κοινωνιολογική βάση. Τα νέα παιδιά προτιμούν να κατευθύνονται σε άλλες ειδικότητες, γιατί δεν υπάρχει ενημέρωση και εκπαιδευτική κουλτούρα που να αρχίζει έγκαιρα δηλαδή από τις μικρές ηλικίες ώστε οι νέοι μας να εσωτερικεύουν μια θετική στάση απέναντι σε γνώσεις και δεξιότητες η απόκτηση των οποίων απαιτεί προσπάθεια και συνεπάγεται κόπο. Επίσης, η πληροφορική θα έπρεπε να διδάσκεται από νωρίς στα σχολεία για να προκαλέσει πρώιμα το ενδιαφέρον των μαθητών όπως γίνεται σε άλλες χώρες. Γι’ αυτό και έχω την άποψη ότι δυστυχώς το πρόβλημα δεν θα λυθεί μεσοπρόθεσμα.
